Mevlidi Şerif Hakkında Bilgi, Vesiletün Necat Hakkında Kısa Bilgi, Mevlit Nedir Kısaca Bilgi, Süleyman Çelebi Mevlit
Hz. Peygamber’in doğumu başta olmak üzere, hayatı, mucizeleri, gazaları, ahlâkı, hilyesi vb. özelliklerini övgü ile anlatan eserlere mevlit denir. Pek çoğu manzum olup Peygamberimizin doğum günü dolayısıyla yapılan şenlik ve törenlerde okunur. Ancak daha sonraları bütün kutsal zamanlar ve dinî kutlamalarda (doğum, ölüm, sünnet, okula başlama, askere gidiş, hacdan dönüş vb.) özel gün ve gecelerde okunur olmuştur.
Türk edebiyatına özgü bir tür olan Mevlidin ilk ve en muhteşem örneği Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n-Necât (Kurtuluş Vesilesi) adını taşıyan 730 beyitlik mesnevisidir. Daha sonraki dönemlerde 200 kadar mevlid metni yazılmış ve Vesiietü’n-Necât’a nazireler kaleme alınmışsa da hiç biri Süleyman Çelebi Mevlid’inin başarısına ulaşamamıştır.
Vesiletü’n-Necât açık ve yalın bir Anadolu Türkçesi ile yazılmış (1409-10) olup baştan sona bir seh-i mümteni’dir (kolay yazılmış gibi göründüğü hâlde çok zor yazılmış, sanatkârane ve güzel metin). Eser vilâdet (doğum), risâlet (Peygamberliğin gelişi), miraç (göğe yükseliş), rıhlet (âhirete irtihâl) ve dua gibi bölümlerden oluşur. Arapça, Arnavutça, Boşnakça, Rumca, Çerkezce ve İngilizce gibi dillere de tercüme edilen Vesiletun Necat anonim bir nitelik kazanmış ve asırlar boyunca halk kitleleri tarafından huşû ile okunup dinlenmiştir. Dinî edebiyatımızın en tanınmış ve en sevilen eseridir. 1910 yılında Türkiye’de dinî bayram ilan edilen Mevlid kandili gibi törenlerde makam ile okunan Mevlid-i Şerif, Türk musikisine de büyük katkılarda bulunmuş, folklorik âdet ve geleneklerin oluşmasına zemin hazırlamıştır.
XV. yüzyıl başlarında bir gün… Vakit Ramazan-ı Şerif’in bir ikindi namazı… Vaiz efendi Bakara suresinin 285. ayeti olan “Peygamberler arasını ayırt etmeyiz” ayetini tefsir ve izah ederken ifrata varıp bütün peygamberlerin her yönden eşit olduğunu söyler. Vaazı dinleyen Şeyh Edebali torunu Süleyman Çelebi dayanamaz ve bütün benliği ile sevdiği cihanın yüzü suyuna yaratılmış olduğu ahir zaman nebisinin daha üstün olduğunu, ayette geçen eşitliğin nübüvvet ve Risâlet yönünden olup fazilet ve derece nokta-i nazarından olamayacağını vurgular. Münakaşa ve mücadele sürer. Çelebi’nin yüreği soğumaz ve o gece Allah’a bulûs-ı kalple dua ve niyazda bulunur. Peygamberimize salat ve selam ile mevlidini yazmaya başlar. Muteber kaynakları araştırıp deliller getirir, edebî ve ebedi güzelliklere kapı aralayarak diğer peygamberler ile Levlâk Sultanının derecelerini dile getirir. Diğer peygamberler için der ki;
Çok temenni kıldılar Hak’tan bular
Kim Muhammed ümmetinden olalar
Gerçi kim bunlar birer mürseldurur
Lâkin Ahmed efdalü ekmeldurur.
Duaları kabul olan Çelebi, gerçekten de Türk edebiyatında bütün zamanların en çok okunan, dinlenilen, konuşulan ve hatırlanan eserini yazmıştır. Türk toplumunda Vesiletü’n-Necat‘ı dinlememiş, en azından birkaç beytini hafızasına nakşetmemiş muvahhid insan düşünülemez.
