Apse nedir?
Apse ya da abse deri yüzeyinde ve/veya altında çıkan, pembeden kırmızıya dönük renkli şişliklerdir. Apseler genellikle irinle ya da yarı saydam bir sıvıyla doludur ve genellikle bakteriler sebebiyle oluşur, elle hissedilebilir. Kıl kökü iltihaplanması sebebiyle oluşan apseler de vardır ve bunlara çıban denir.
Vücudun her yerinde görülebilirler. Ancak apsenin en sık görüldüğü yerler sırt, yüz, diş, vajina, rektal bölge, omuzlar ve kalçadır. Bazen kıl köklerinin yoğunlukta olduğu koltuk altı ya da kasık gibi bölgelerde de apse görülebilir.
Çoğu apse zararsızdır ve tedaviye gerek kalmadan kendi kendine iyileşir. Reçetesiz satılan kremler ve ilaçlar küçük ve ciddi olmayan apselerin iyileşme sürecinde kullanılabilir.
Bazı durumlarda ise apseyi tedavi etmek normalden daha zordur ve kesik atma ya da drenaj gerekebilir. Nadiren de olsa tedavi edilmeyen apselerin hayati tehlikeye yol açtığı komplikasyonlar gözlemlenmiştir.
abse-nedir-nasil-olusur
Diğer enfeksiyonlardan farklı olarak antibiyotikler apse tedavisinde tek başına yeterli olamayabilir. Genellikle apsenin bir doktor tarafından açılıp boşaltılması gerekir. Bazen apse kendi kendine akıp boşalabilir ancak genellikle doktor yardımıyla sıcak kompres uygulanarak kesik atma ve drenaj işlemi yapılır.
Apse belirtileri nelerdir?
Apsenin belirtileri aşağıdaki gibidir:
Derinin altında ele gelen sert bir kitle
Etkilenen bölgede acı ve hassasiyet
Etkilenen bölgede sıcaklık ve kızarıklık
Etkilenen bölgede gözle görülebilen sarı ya da beyaz irin (apsenin baş vermesi)
Ateş
Titreme
Bazı apseler tedavi edilmediği takdirde enfeksiyon derinin altındaki başka dokulara ve hatta kan dolaşımınıza bile yayılabilir.
Eğer apse daha derin dokulara yayılırsa ateş ve hastalık hissi gelişebilir.
Apse neden olur? Apse nasıl oluşur?
Birçok apse bakteri kaynaklı enfeksiyonlar yüzünden meydana gelir. Bakteriler vücudumuza girdiğinde bağışıklık sistemimiz etkilenen bölgeye enfeksiyonla savaşmak için beyaz kan hücreleri gönderir. Beyaz kan hücreleri bakteriye saldırdığı zaman yakınlardaki bazı dokular ölür ve bir delik oluşturur, bu deliğe irin dolar ve böylece apse oluşur. İrinin içinde ölü dokular, beyaz kan hücreleri ve bakteriler bulunur.
- Bakteri
Staphylococcus apseye sebep olan en yaygın bekteriyel enfeksiyon türüdür. Staphylococcus aureus adındaki bakteri kıl kökünden ya da bir kesik veya yara içerisinden vücudumuza girdiğinde apseye yol açar. Eğer aşağıdaki durumlardan birine sahipseniz bakteriyel enfeksiyon yaşama riskiniz yüksektir:
Enfeksiyon taşıyan bir bireyle yakın temas halindeyseniz
Akne ya da egzama gibi kronik deri hastalıklarınız varsa
Diyabet hastasıysanız
HIV gibi enfeksiyonlardan kaynaklanan zayıf bir bağışıklık sisteminiz varsa
Kişisel hijyeninize dikkat etmiyorsanız
2. Kıl kökü iltihabı
Kıl kökünün iltihaplanması çıban formundaki apselere sebep olabilir. Eğer kıl kökü derinin içinde sıkışır ve dışarı çıkamazsa kıl kökleri iltihaplanabilir, genellikle tıraş sonrası bu durum görülür.
Derinin içinde sıkışan kıl kökleri genellikle kıl dönmesi olarak adlandırılır. Kıl dönmesi enfeksiyonlara yol açabilir. Kıl köklerindeki apseler genellikle kıl dönmesinden kaynaklanır. Ayrıca yeterince klor eklenmemiş havuz ya da jakuzilerde durmak da bu duruma sebep olabilir.
Apse nasıl geçer? Apse tedavisi nasıl olur?
Küçük apseler genellikle tedaviye ihtiyaç duymadan kendiliğinden akar, küçülür ya da kuruyup yok olurlar. Ancak daha büyük apselerin tedavisinde antibiyotik kullanılabilir ya da drenaj işlemi gerekebilir. Apse drenajında ise genellikle derinin altına bir iğne sokulur ya da apsenin üzerinde ufak bir kesik oluşturulup apsenin içindeki irin boşaltılır.
Apse tedavisinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
- Evde apse tedavisi
Çoğu küçük apse evde tedavi edilebilir. Apseye sıcak kompres yapmak apsenin küçülüp akmasına yardımcı olacaktır. Sıcak kompres için ılık bir bez ile apsenin üzerine çok az baskı yapılır. Bir bezi ılık suya batırabilir ve fazla suyu sıkıp apseli bölgeye koyabilirsiniz.
- Apse drenajı
Eğer apseniz evde tedavi yöntemi ile geçmiyor ve daha da kötüleşiyorsa doktora danışmalısınız. Doktorunuz drenaj işlemi uygulamaya karar verebilir.
Apse drenajında doktorunuz apseli bölgeyi uyuşturarak apsede bir kesik açıp içerideki irinin dışarı akmasını sağlar. Bu işlemden sonra yara çeşitli cerrahi materyaller ile kapatılır ve yaranın iyileşmesiyle apsenin tekrarlamaması sağlanır. Müdahaleden sonra doktorunuz yaranın enfeksiyon kapmaması için antibiyotik yazabilir.
- Antibiyotik tedavisi
Ciddi apse vakaları genellikle antibiyotikler ile tedavi edilir. Eğer aşağıdaki durumlardan birine sahipseniz doktorunuz dicloxacillin ya da cephalexin gibi antibiyotikler reçete edebilir:
Yüzünüzde apse varsa (komplikasyon riski daha yüksektir)
Deri altı yangısı varsa
Birden çok apse varsa
Bağışıklık sistemiyle ilgili bir hastalığınız varsa
Eğer doktorunuz apsenin Metisilin Dirençli Stafilokok Aureus bakterisi yüzünden olduğunu düşünüyorsa clindamycin ya da doxycycline gibi antibiyotikler reçete edebilir. Tedaviden sonra apsenin nüksetmemesi gerekir.
Apseden korunma yöntemleri nelerdir? Apseyi önlemek için neler yapmalı?
Apseyi tamamen önlemek mümkün olmayabilir ancak apseden korunmak ve riski azaltmak için uygulayacağınız bazı yöntemler mevcuttur. Apseye sebep açan bakteriyel enfeksiyon riskinizi azaltmak için şunları yapabilirsiniz:
Ellerinizi sık sık yıkayın.
En küçük kesikleri ve yararları bile bol su ve sabunla yıkayıp antibakteriyel kremler sürün.
Kesiklerinizi ve yaralarınızı sarın.
Ayrıca, havlular, çarşaflar, diş fırçası, tıraş bıçağı, makyaj malzemeleri ve kıyafetler gibi kişisel eşyalarınızı başkalarıyla paylaşmamak da riski azaltabilir. Eğer vücudunuzda yara ya da kesik varsa çarşaflarınızı ve havlularınızı kaynar su ve deterjanla yıkayın ve ütüleyin.
Apsenin içindeki irini sıkarak çıkarmaya çalışmayın, bu apsenin içindeki bakterinin diğer bölgelere yayılmasına yol açacaktır.
Bacaklarınızı, yüzünüzü, koltuk altı ya da bikini bölgenizi tıraş ederken dikkatli olun ve cildinizi kesmemeye çalışın. Kesik oluşursa hemen bol su ve sabunla yıkayıp antibakteriyel merhem sürün.
Apse türleri nelerdir? Apse çeşitleri nelerdir?
Anorektal (perianal) apse: Rektum ve anüs bölgesinde çıkan apsedir.
Bartholin apsesi (kisti): Vajinanın girişinde her iki tarafta bulunan Bartholin bezlerinde çıkan apsedir.
Beyin apsesi (kisti): Nadir görülen ancak hayati tehlikeye sebep olabilen, kafatası içinde çıkan apsedir.
Diş apsesi: Diş etinde çıkan apsedir.
Peritonsillar apse: Bademcikte ya da boğaz duvarında ortaya çıkan apsedir.
Pilonidal apse: Kuyrum sokumu bölgesinde çıkan, genellikle kıl dönmesinden kaynaklanan apsedir.
Spinal kord apsesi: Spinal kordda görülen apsedir.
Ameliyat sonrası oluşan apseler: Cerrahi işlemlerden sonra yarada gerçekleşen komplikasyonlar sonucu çıkan apselerdir.
Kaynaklar:
https://www.healthline.com/symptom/skin-abscess
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/abscess#1
https://medlineplus.gov/ency/article/001353.htm