İçindekiler
Bebeklerde Sarılık Belirtileri | Sarılık Nasıl Geçer?
Tedavi Yöntemleri
Yenidoğan Sarılığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tedavi gerekliliği 3 parametreye göre saptanıyor. Bunlar bebeğin ağırlığı, kaç günlük olduğu ve kandaki bilirübin düzeyi. Tedavi gerekip gerekmediğine çocuk doktoru bu parametreleri dikkate alarak karar veriyor.
Yenidoğan sarılığı, genellikle iki hafta içinde kendiliğinden düzeliyor. Fakat bu dönemde doktor tarafından uygun şekilde takibi önem taşıyor.
Eğer bilirubin seviyesi yüksek ise bebek “fototerapi” denilen özel dalga boyunda ışık yayan lambalar altında ışık tedavisine tabi tutuluyor. Bu ışık sarılığa neden olan bilirubinin idrarda çözünerek vücuttan atılmasını sağlıyor.
Fototerapi bebeğe herhangi bir şekilde zarar vermiyor. Bebeğin gözleri, ışıktan zarar görmemesi için kapatılıyor. Bazen yan etki olarak ciltte kırmızı döküntüler, bronzlaşma ya da sık ve sulu dışkılama gözlenebiliyor.
Kan grubu uyuşmazlığı nedeniyle bilirubin düzeyi çok yükselmiş bebeklerde ise kan değişimi yapılması gerekebiliyor. Sarılığın önlenmesinde anne sütü ile beslenme önem taşıyor. Bu nedenle olabildiğince erken dönemde, tercihen doğumu takip eden ilk saatte emzirmeye başlamak gerekiyor.
Yenidoğan Sarılığı Ne Zaman Tehlikelidir?
Doğumla birlikte bebek için başlayan hayatın ilk 28 gününe yenidoğan dönemi denir. Yenidoğan dönemi adı verilen 28 günlük süreçte bebeklerde dış dünyaya adaptasyonla ilgili bazı olumsuzluklar görülebilir. Yenidoğan sarılığı da bebeklerin yaklaşık üçte ikisinde görülen yaygın bir sağlık problemidir. Yenidoğan bebeklerde görülen sarılık problemi, genellikle bir hastalığa bağlı değildir ve bu nedenle fizyolojik sarılık olarak adlandırılır. Genellikle birkaç hafta içerisinde kendi kendine iyileşir.
Yenidoğan sarılığının nedeni, bebeğin anne karnındayken plasenta aracılığıyla gerçekleşen bilirubin maddesinin vücuttan atılmasında, yenidoğan bebeğin ciğerlerinin yetersiz kalışıyla oluşur. Bebeğin küçük ve tam olgunlaşmamış olan ciğerlerinin dengeyi tutturamaması olası bir durumdur. Atılamayan bilirubinin fazlası kan ve dokularda toplanır; cilt ve göz aklarına sarı renk yerleşir. Yenidoğan sarılığı adı da bu sebepten denilmektedir. Karaciğerin tam olarak gelişmemesine bağlı olarak sarılıklar fizyolojik sarılık veya normal sarılık olarak adlandırılır. Fizyolojik sarılık, doğumdan sonraki ilk 24 saatten sonra genellikle 2. veya 3. günlerde belirir. Yaklaşık bir hafta içerisinde kalıcı bir etki bırakmadan iyileşir.
Sarılık, alyuvarların aşırı yıkımı sonucu artan bilirubin üretimi olduğunda ve kandaki bilirubin yoğunluğu yüksek seviyelere ulaştığında tehlikeli hale gelir. Patolojik sarılık olarak bilinen bu durumun nedeni kan grubu uyuşmazlığıdır. Yenidoğan bebeklerde sarılığın erken teşhisi oldukça önem taşır. Sarılık genellikle kendiliğinden geçse de, bazı durumlarda kalıcı etkilere sebep olabilir. Bu nedenle sarılığı olan bebeklerin doktor kontrolünde olması gerekmektedir.
Yenidoğan Sarılığının Belirtileri Nelerdir?
Yenidoğan sarılığının en yaygın semptomu, ciltte ve gözlerin beyaz kısmında oluşan sararmadır. Bu durum genellikle doğumdan 2-4 gün sonra belirir ve zamanla sarılık artabilir. Yenidoğan sarılığı öncelikle kafada başlar ve sonra bebeğin vücuduna yayılır. En son el ve ayak gibi organlar sarı rengini alır. Yenidoğan bebeğinizin burnuna veya alnına hafif bir şekilde bastırdığınızda baskı uyguladığınız yerde sarı renk görülüp görülmediğine bakarak sarılığını kontrol edebilirsiniz. Sarı renk fark ediliyorsa bebeğinizde hafif sarılık var demektir. Bu kontrolü genellikle gün ışığında ya da iyi ışık alan bir ortamda yapmanız tavsiye edilir. Bebekler genelde sarılık açısından kontrol edilir ve sonrasında taburcu edilir.
Bebeklerde geç başlangıçta sarılık gözleniyorsa buna genelde anne sütü sarılığı neden olur. Bu sarılık 2-3 ay sürebilir. Eğer kandaki bilirubin seviyesi sınıra ulaşmadığı takdirde anne sütüne ara verilmemesi önerilir. Bilirubin seviyesi kontrol altına alınmazsa bebekte kalıcı beyin hasarına neden olabilir. Lakin sarılık 24 saat içinde başlamışsa, sarılık koyu renk almış bir şekilde yayılarak şiddetleniyorsa, halsizlik ve ateş söz konusu ise, bebeğiniz normalden fazla uyuyorsa ve beslenmesi iyi değilse, dışkı ve idrarda renginde değişme görüldüyse, bebeğiniz emme güçlüğü yaşıyorsa derhal hekime başvurulmalıdır.
Yenidoğan Sarılık Tedavisi
Bebek anne karnındayken bilirubinin kandan temizlenmesi görevini annenin karaciğeri sağlarken, bebek doğduktan sonra bu görevi bebeğin karaciğeri üstlenmesi için bir uyum sağlama süreci gerekebilir. Karaciğerin bilirubini temizleyecek olgunlaşmayı sağlaması birkaç gün sürebilir. Erken doğan bebeklerin karaciğerinin oluşması henüz gerçekleşmediğinden dolayı diğer yeni doğan bebeklere göre sarılık görülme riski daha fazladır.
Emzirme konusunda annelerin yeterli bilgi sahibi olmamasından dolayı emzirmeye bağlı sarılık gözlenme ihtimali yüksektir. Sütün yavaş gelmesinden dolayı bebeğin yeterince anne sütü alamaması durumunda sarılık oluşur. Anneler bir hafta içerisinde emzirmeye önem gösterirse, emzirme sarılığı da tıpkı fizyolojik sarılık gibi iyileşme gösterir. Bebeğin kanındaki enfeksiyon, enzim eksiklikleri, zor doğum, anne yaşı, çoğul gebelik, bebekte karaciğer hastalığı, bebek ve anne arasında kan uyuşmazlığı, bebeğin safra kanallarındaki tıkanıklık, genetik hastalıklar ve anormal kan hücresi hastalıkları da yenidoğan sarılığının normalden farklı sebepleri arasındadır.
Sağlık Rehberi
Yenidoğan sarılığı nedir?
Sarılık bilirubin adı verilen, cilde sarı rengi veren bir maddenin kandaki seviyesinin yükselmesi ve deride birikmesi sonucu oluşur. Zamanında doğan yenidoğan bebeklerin %60’ında; erken doğan bebeklerin ise %80’inde yenidoğan sarılığı görülür.
Yenidoğan bebeklerde sarılığın erken tespiti ve takibi oldukça önemlidir çünkü, sarılık çoğunlukla kendiliğinden geçse de, bazı durumlarda bilirubin yüksek seviyelere ulaşıp beyin hasarına neden olabilir. Bu yüzden sarılığı olan yenidoğanların özellikle ilk bir hafta-on gün içindeki doktor takipleri son derece önemlidir. On günden sonra kan beyin bariyeri kapanarak bilirubinin kandan beyne geçmesinin engellendiği kabul edilir.
Yeni doğan bebeğin sarılık olduğu nasıl anlaşılır?
Yeni doğan bebekte sarılık olduğu bebeğin vücudundaki belirtilerden anlaşılabilir. Yeni doğan bebeklerin göz aklarında, burun çevrelerinde ve yüzlerinde görülen sarı renk sarılığın belirtisidir. Sarı renk hastalığın ilerlemesi ile tüm gövdede görülür. Parmakla hafifçe burun ya da karın cildine bastırılıp kaldırıldığında sarı renk daha bariz bir şekilde tespit edilebilir.
Bilirubin yükseldikçe bebekte ne gibi belirtiler oluşur?
Kanda yükselen bilirubin bebekte uyku yapar. Sarılığı olan bebek emmek istemez, uyumak ister. Bu durumda beslenmenin azalmasına bağlı olarak atılım azaldığı için bilirubin daha da yükselir ve kısır döngü başlar. Eğer bilirubin çok yükselip beyni etkilemişse (kernikterus), o zaman bebek tiz sesle ağlamaya başlar, başını geriye atar ve tablo havale geçirmeye kadar kötüleşebilir. Bu durumdaki bir bebekte ileri dönemde çoğunlukla zeka ve motor gelişim geriliği, işitme, görme sorunları oluşur.
Sarılık sebepleri
Yenidoğan bebeklerde fizyolojik sarılık genellikle hayatın ikinci günü başlar, üçüncü ve dördüncü günlerde en yüksek seviyesine ulaşır, daha sonra giderek azalır.
Yenidoğanda sarılık oluşturabilecek ve yakın takip gerektiren diğer nedenler arasında en önemli sebeplerden birisi kan grubu uygunsuzluğudur. Annenin kan grubu Rh (-), bebeğin kan grubu Rh (+) olduğunda Rh uygunsuzluğu; annenin kan grubu O, bebeğin kan grubu A, B veya AB grubu olduğunda ise ABO uygunsuzluğu olmaktadır. Anne ve bebek arasında kan grubu uygunsuzluğu olduğunda annede bebeğin kan grubuna karşı antikorlar gelişir. Anne kanında oluşan bu antikorlar plasenta yoluyla bebeğe geçer ve bebeğin alyuvar hücrelerinin parçalanmasına yol açar. Bunun sonucunda açığa çıkan fazlaca bilirubin, bebekte sarılık ortaya çıkmasına neden olur.
Hangi bebekler sarılık açısından daha dikkatli takip edilmelidir?
Yenidoğan sarılığı nasıl tedavi edilir?
1-Fototerapi(Işık terapisi): Bebeğin doğum yaşına, kilosuna ve premetüre olup olmamasına göre belli çizelgeler oluşturulmuştur. Bu çizelgelere göre bilirubin belli bir seviyeyi bulduğunda tedaviye başlanır. Bebeğiniz özel bir ışık kaynağı altına yerleştirilir. Mavi-yeşil spektrumda ışık kaynağı kullanılır. Bu ışık bilirubinin idrar ve dışkı yoluyla vücuttan atılmasını sağlar. Fototerapi bebeğe herhangi bir şekilde zarar vermez. Bebeğin gözleri ışıktan zarar görmemesi için kapatılır. Bazen yan etki olarak ciltte kırmızı döküntüler, bronzlaşma veya sık ve sulu dışkılamaya neden olabilir. Aralıklarla bebeğin kanı alınarak bilirubin düzeyinin güvenli sınıra düşüp düşmediği kontrol edilir. Işık tedavisi sonlandırıldıktan bir iki gün sonra bilirubin seviyesi genellikle tekrar yükselir. Bu dönemde de doktor kontrolü tavsiye edilir.
2-İntravenöz immunoglobulinler: Eğer sarılık anne ve bebek arasındaki kan grubu farklılıklarına bağlı ise bu durumda anneden geçen antikorlar kırmızı kan hücrelerinin yıkılmasına neden olabilir. İntravenöz immuno globulin uygulaması ile antikor düzeyi azaltılabilir ve kan değişimi riskini azaltabilir.
3-Kan değişimi: Ciddi sarılık vakalarında, diğer tedavilere yanıt alınamadığında bebeğin kanının değiştirilmesi gerekebilir.
Anne sütü sarılığı
Anne sütüne bağlı sarılık uzun yıllardan beri bilinmektedir. Anne sütü sarılığı erken ve geç olmak üzere iki dönem halinde incelenirse de ikisi arasında net bir ayrım yapmak güçtür ve aynı olayın devamı gibi de düşünülebilir. Erken anne sütü sarılığı ilk birkaç gün içinde görülür ve anne sütünün özelliklerinden ziyade, emzirmedeki teknik yanlışlıklar nedeniyle yetersiz anne sütü alımı nedeniyle görülür.
Geç anne sütü sarılığı ise 3,5 günden sonra yavaş yavaş artan hiperbilirubinemi ile karakterizedir ve anne sütü içindeki bazı maddeler ile ilişkilidir. Bilirubin yüksekliği 2. haftaya kadar devam eder ve daha sonra yavaş yavaş azalarak birkaç ay içinde normale döner. Bebeklerde hemoliz bulgusuna veya herhangi bir hastalık belirtisine rastlanmaz. Tartı alımı ve bağırsak fonksiyonları normaldir. Tanı ancak diğer patolojik nedenleri ekarte ederek konur. Bu sarılık şekli 3-12 haftaya kadar uzayabilir.
Unutmayalım ki;
Bebeğinizin karın, kol ve bacaklarında sarılık varsa, bunun yanısıra çok uyuyorsa emmesi de zayıflamışsa kaçıncı gününde olursa olsun hemen doktorunuza başvurmalısınız. Çünkü bunlar bilirubin düzeyinin yükselmiş olduğunun göstergeleridir.
Bebeğinizde sarılık varsa doktor takibi yanında onu sık ve iyi beslemeniz sarılığın çabuk atlatılması açısından önemlidir.
Yenidoğan sarılığı sık olarak görülmesine ve birçok bebekte de kendiliğinden geçmesine rağmen bu durum her bebek için geçerli değildir. Hangi yenidoğanda bilirubin düzeyinin tehlikeli seviyeye ulaşacağı her zaman tahmin edilemeyeceği için bebeğinizin ilk üç-beş gün içerisinde bir doktor tarafından görülmesi çok önemlidir. Böylece, tedavi edilmediğinde kalıcı problemlere neden olabilecek bir hastalığı kolaylıkla önlemiş olursunuz.
