Eşeysiz üreme nedir? kaça ayrılır, çeşitleri ve görevleri nelerdir? Uzun bilgi
Canlıların neslini devam ettirmek için kullandığı üreme yöntemlerinden biri olan eşeysiz üreme, başta öğrenciler olmak üzere pek çok kişi tarafından merak ediliyor. Peki Eşeysiz üreme nedir? Eşeysiz üreme kaça ayrılır? Eşeysiz üremenin çeşitleri ve görevleri nelerdir? İşte merak edilen detaylar…
02.10.2019 – 08:20
Eşeysiz üreme bir canlıdan döllenme oluşmadan canlı oluşmasıdır. Eşeysiz üreme sonucunda aynı canlı kalıtsal özelliklerle oluşur. Eşeysiz üreme de kalıtsal farklılar ortaya çıkmaz. Eşeysiz üremenin oluşmasında mitoz bölünme adı verilen bir oluşum gerçekleşir. Ana canlının tıpatıp kopyası olarak üreme oluşmaktadır.
Eşeysiz üreme ile çoğalmanın sonucunda tüm özellikler aynı şekilde devam eder ve birbirine tüm özellikleri geçirir. Eşeysiz üreme ile çoğalan canlıların ortamın koşullarına uyum özellikleri az olur. Eşeysiz üreme ile çoğalan canlılardan bakteriler ve paremesyumlar eşeyli üreme ile de çoğalabilirler. Eşeysiz üreme bölünme ile çoğalma olması nedeniyle hızlı bir şekilde gelişir.
Eşeysiz üreme olarak çoğalan canlılar; bakteriler, veprotistler ve arkealar tek hücreli olan organizmalardır. Ayrıca; bitkiler ve mantarlar da eşeysiz üreme ile çoğalırlar.
Eşeysiz üreme çeşitleri nelerdir?
Tomurcuklanma ile Üreme: Canlının üzerinde bir çıkıntı oluşmasıyla ortaya çıkan ana canlının benzeri bir döl oluşturması ile oluşan üreme şeklidir. Hidralar, bira mayaları, mercanlar ve medüzlerde görülen üreme şeklidir. Oluşan bu canlı tomurcuklanma ayrılarak tek başına yaşayabilir ya da üzerinde bulunduğu canlı ile de yaşamını sürdürür. Gözyaşı bitkisi ile ciğer otları da yapraklarıyla üreyerek tomurcukla üreme yapabilirler. Tomurcuklanmanın olmasında aynı canlı üzerinde yaşam sürdürmesine koloni halinde yaşama adı verilmektedir.
Bölünerek Üreme: Tek hücreli canlı olan okaryotik canlılar ile bakterilerde oluşan bölünerek üreme mitoz ile yanına amitoz ile boyuna bölünme şeklinde gerçekleşir.
Sporla Üreme: Tek hücreli canlılardan olan mantarlar, plazmodiumlar ve çiçeksiz olan tüm bitkiler sporla üreme yaparlar. Üremenin olması bölünme ile gerçekleşmektedir. Sporogono denilen sporla üreme, eğrelti otları ve sıtma prazitlerinde tipik sporla üreme görülür. Sporla üremede tek başına evre bulunmaz. Mantar sporlarına; ekzospor, su yosunu sporlarına ise; zoospor adı verilir.
Vejetatif Üreme: Yüksek yapılı olan bitkilerde görülen bir üreme şeklidir. Bu üreme şekliyle kalıtsal özelliklere sahip canlılar ile ata canlı üreme elde edilmektedir. Tohumsuz olan bitkilerde genel olarak bu üreme gelişir; muz, kavak, çekirdeksiz üzüm bu şekilde üreme yaparak çoğalırlar.
Vejatatif Üremede Çeşitler
Yumruyla Üreme: Birçok bitkinin oluşmasında yumru ile üreme mevcuttur. Yumru şeklinde olan bitkiler bu şekilde ürer. Bunlara en önemli ve iyi örnek patateslerdir. Bu tarz bitkilerde göz bulunan kısımlarından dikilmesi ile çoğaltılırlar.
Çelikle Üreme: Özellikle ağaçlarda gerçekleştirilen çelikle üreme; alınan çubukların kök salması için su içerisinde ya da nemli topraklarda çoğaltılarak üremesi sağlanır.
Soğanla Üreme: Lale ve zambak gibi bitkilerde oluşan soğan ile gövdenin alt kısmından rizozomlar ile yer altında uzarlar ve uygun ortamların oluşması ile yeni bitki üremesi sağlanır. Muz içinde aynı şekilde üreme gerçekleşir.
Sürünücü Gövdeyle Üreme: Bu üremeye en önemli örnek çileklerdir. Gövdesinin sürünmesi ile üreme ve çoğalma gerçekleşir. Ana bitkinin içerisinden çoğalarak toprağın üzerinde veya toprağın altında sürünme ile üreme yaparlar.
Çok hücreli canlılarda eşeysiz üreme görülmez. Özellikle tek hücreli canlılarda üremenin bu şekilde gerçekleşmesi çoğalmanın daha hızlı olmasını sağlar. Bu sayede daha çabuk gelişen ve aynı türü devam ettiren canlılar oluşmaktadır.
Bitkilerde Vejetatif Üreme Nedir, Çeşitleri Nelerdir? Örnekler İle Kısaca Vejetatif Üreme Konusu
Vejetatif üreme yüksek yapılı bitkilerde görülen bir üreme çeşididir. Eşeysiz üreme şekli olup mitoza ve yenilenmeye dayanmaktadır.
Bitkilerde Vejetatif Üreme Nedir?
Bitkiler üzerinde pek çok bölüm bulunmaktadır. Bunlar kök, gövde, dal ve yapraklardır. Bitkilerin bu bölümlerinden yeni bitkilerin oluşmasına vejetatif üreme denmektedir. Vejetatif üreme bitkiler üzerinde bitkiden ayrılarak doku parçasının oluşması ile meydana gelmektedir.
Vejetatif üreme özellikle ticari ve tarımsal alanlarda üretime çok büyük katkısı bulunur. Bu yöntem ile ürün veren bitkiler daha hızlı, çevreye uyumlu ve istenilen özelliklerde üretilmektedir.
Bitkilerde Vejetatif Üreme çeşitleri Nelerdir?
Bitkilerde 7 farklı vejetatif üreme yöntemi görülmektedir. Tanımları ile vejetatif üreme yöntemleri şu şekilde açıklanmaktadır:
1) Yumruyla Üreme: Besin depolayan şişkin gövdeye yumru adı verilmektedir. Bazı bitkilerin toprak altında bu gövdeler bulunmaktadır. Yumrularda birden fazla göz kısmı bulunmaktadır. Bu gözlerde oluşan sürgünlerden yeni bitkiler yetişmektedir. Bu sayede vejetatif üreme gerçekleşir.
2) Soğanla Üreme: Soğanlar toprak altı ve yassı gövde olarak tanımlanmaktadır. Bitkiler toprak altında yeni soğanlar üretmektedir. Bu soğanlar ayrı ayrı köklenir ve bitkinin toprak üstü kısımlarını üretmektedir. Bu sayede vejetatif üreme oluşur.
3) Rizomla Üreme: Toprak altı gövde çeşitlerinde birisi de rizomdur. Rizom ile bitkilerden bazıları eşeysiz ürerler. Bu bitkiler toprak altlarında rizomlar üretir ve yeni bitkiler oluşturur. Rizomlarda göz adı verilen bölümde yeni bitkiler oluşur.
4) Sürünücü Gövdeyle Üreme: Bazı bitkilerde gövdeler toprağın üstünde bitkilerin geniş alanlara yayılmasını sağlamaktadır. Yayılmış olan sürünücü gövdeler de toprak ile temas ederek yeni kökler meydana getirir. Böylece üreme gözlerinden aynı yavru bitkiler oluşmaktadır.
5) Daldırma Yöntemiyle Üreme: Kök gelimi uzun süren bitkilerde bu yöntem uygulanmaktadır. Bitkilerde toprağa yakın yerden çıkan dallar bitkiden ayrılmadan bükülür. Ucu dışarıda hava ve ışık alacak biçimde toprağa gömülür. Bu gömülen dal köklenerek yeni bir bitki halini alır.
6) Çelikle Üreme: Bitkilerde bulunan kök, gövde ve yapraklardan alınan bitki parçalarına çelik denmektedir. Çelikler başka bir yerde köklendirilir ve yeni bir bitki elde edilir. Buna çelikleme yöntemi ile üreme denir.
7) Aşılama İle Üreme: Çelikle üremede olduğu gibi bitkiden alınan sürgü başka bir bitkinin gövdesine eklenir. Bu tekniğe aşılama ile üreme denmektedir.
Örnekler İle Kısaca Vejetatif Üreme Konusu
Bitkilerde oluşan bölümler sayesinde yeni bitkilerin oluşmasına vejetatif üreme denmektedir. Pek çok bitki vejetatif üreme çeşitleri ile üremektedir. Vejetatif üreme çeşitlerine örnek şu şekilde verilebilir:
-
Patates ve yer elması yumru ile üremektedir.
-
Soğan ve sarımsak soğanla üreme yöntemine örnektir.
-
Ayrık otu ve zencefil rizomla üreme yöntemine örnek verilebilir.
-
Çilekler ise sürünücü gövde ile üreme yöntemi ile üremektedir.
-
Portakal, böğürtlen ve fındık türleri daldırma yöntemi ile üremektedir.
-
Söğüt, kavak, elma gibi bitkiler ise çelikle üreme yöntemi ile üremektedir.
-
Üzümler aşılama yöntemi ile üremektedir.
