Güneş tutulması nasıl izlenir? Güneş tutulması neyle, hangi gözlükle izlenir?
Güneş Tutulması yarın yaşanacak. Yaklaşık 2 saat süreceği tahmin edilen güneş tutulması hava açık olursa Türkiye’den de görülecek. Güneş tutulması Türkiye Saati ile 12:40 ve 15.05 saatleri arasında meydana gelecek. Tutulmanın maksimum evresi ile 13.50 olacak. Bu sürede Güneş diskinin yüzde 50’si örtülecek. Peki, güneş tutulmasına neyle bakılır, güneş tutulmasını izlemek için ne kullanılır, güneş tutulması nasıl izlenir?
GÜNEŞ TUTULMASI NASIL İZLENİR?
Uzmanlar güneş tutulması sırasında güneşe özel koruma olmadan dürbün, teleskop veya çıplak gözle asla bakılmaması gerektiği konusunda uyarıyor. Zira, tutulma sırasında güneşe korumasız veya yeterli koruma olmadan bakılması durumunda gözlerde uzun vadede hasar yaratan etkiler meydana gelme ihtimali bulunuyor.
Güneş tutulmaları veya diğer güneş olayları sırasında güneşi gözlemlemek için özel filtreler kullanılması göz sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır.
GÜNEŞ TUTULMASI NEYLE, HANGİ GÖZLÜKLE İZLENİR?
Güneşi gözlemlerken normal güneş gözlüklerini kullanmak ise yeterli değildir. Tutulmayı izlemeyi bekleyen gözlemciler güneş gözlemi veya tutulma gözlüğü kullanmalıdır. Bunlar mevcut değilse, güneş ışığını bir yüzeye yansıtmak için iğne deliği projektörü kullanmak da başka bir sağlıklı gözlem yöntemi olacaktır.
Güneş tutulması
Güneş tutulması, Ay’ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi ve dolayısıyla Ay’ın Güneş’i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen doğa olayıdır. Tutulmanın olması için Ay’ın yeni ay evresinde olması ve Dünya’ya göre Güneş ile kavuşum halinde olması, yani yörünge düzleminin Dünya’nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi ile çakışması gerekir. Bir yıl içinde Ay, Dünya çevresinde yaklaşık on iki kez dönmesine karşın, Ay’ın yörünge düzlemi ile Dünya’nın yörünge düzlemi arasında beş derece kadar bir açı olması sonucu, Ay her defasında Güneş’in tam önünden geçmez ve dolayısıyla bu çakışma seyrek olarak oluşur. Bu yüzden, yılda iki ile beş arasında Güneş tutulması gözlemlenir. Bunlardan en çok ikisi tam tutulma olabilir. Güneş tutulması Dünya üzerinde dar bir koridor izler. Bu yüzden herhangi bir bölge için Güneş tutulması çok ender bir olaydır.
Çok kısa bir süre bile olsa Güneş’e doğrudan bakmak, göz retinasında kalıcı hasara ve dolayısıyla körlüğe varan görüş kalıcı görüş bozukluklarına neden olabilir. Retina acıya duyarlı olmadığından, bu hasarın oluşma hissi algılanmaz.[3]
Olağan koşullar altında Güneş, doğrudan bakılamayacak kadar parlaktır. Ancak tutulma sırasında Güneş kısmen örtüldüğünde, parlaklığı azalıp doğrudan bakılabilir olduğu yanılsaması kolaylıkla oluşabilir. Özellikle çocuklar ve deneyimsiz gözlemciler bu yanılgıya kolaylıkla düşebilirler. Göz bebeği en parlak nesneye değil, ortamdaki toplam ışığa göre tepki verir. Dolayısıyla göz bebeği Güneş diski kısmen örtüldüğünde, Güneş’in normal haline bakıldığı durumdan daha geniş olur, böylelikle retina Güneş’in örtülmeyen kısmından gelen ışınıma daha çok maruz kalır. Bu yüzden, tam tutulma süresi dışında tutulma halindeki Güneş’e doğrudan bakmak, normal koşullardaki Güneş’e bakmaktan daha tehlikelidir. Güneş’e özel önlem alınmaksızın dürbün, teleskop, fotoğraf makinesi vizörü gibi optik araçlarla bakmak ise, çıplak gözle bakmaktan çok daha tehlikelidir.[4]
Parçalı ve Halkalı tutulmalar
Parçalı ve halkalı Güneş tutulmalarının izlenmesi, özel göz koruması gerektirir. Güneş diski, ancak Güneş ışınımının zararlı bölümünün uygun şekilde filtrelenmesi ile güvenli olarak izlenebilir. Güneş gözlükleri, yeterli olmadığından uygun değildir. Ancak uygun olarak tasarlanıp üretilmiş sertifikalı Güneş filtreleri Güneş tutulmasının doğrudan izlenmesi için güvenli olabilir.[5]
Güneş diskinin en güvenli izlenme yöntemi, projeksiyondur. Bu yöntem, Güneş görüntüsünün, dürbün, teleskop ya da dip kısmında yaklaşık 1 mm çapında bir delik açılmış bir karton kutu kullanılarak beyaz bir kağıda düşürülmesi ile gerçekleştirilebilir. Güneş’in bu şekilde yansıtılmış görüntüsü güvenle izlenebilir.
Parçalı tutulma sırasında, Güneş’in ne kadarının örtüldüğüne bağlı olarak havada kararma fark edilebilir. Ancak Güneş koronası (taç tabaka) görünmez. Güneş’in yaklaşık üçte ikisi veya daha çoğu örtüldüğünde gün ışığının solduğu anlaşılabilir.
Tam tutulma
Tam Güneş tutulmasını, Güneş’in ışıkküresi Ay’ın diski tarafından tam olarak örtüldüğünde, çıplak gözle, dürbünle veya teleskopla doğrudan izlemek güvenlidir. Güneş tacı (korona) bu sırada gözlemlenebilir, renkyuvarı ve hatta Güneş püskürtüsü görülebilir.
Ay’ın diski Güneş’in ışıkyuvarını tam olarak kapatmadan önce Baily boncukları görülür. Bunlar, Ay vadilerinden kaçıp Dünya’ya ulaşan Güneş ışınlarıdır. Tam tutulma, son gün ışığının Ay diskinin kenarından kurtulduğu anda görülen elmas yüzük etkisi ile başlar. Elmas yüzük yok olur, hava belirgin olarak kararır, parlak yıldızlar ve gezegenler görünür. Tam tutulma, baştakinin tam karşı tarafından ilk gün ışığının gözükmesi ile tekrar oluşan elmas yüzük etkisi ve hemen ardından tekrar görünen Baily boncukları ile sona erer.
Güneş tutulmaları ve depremler
Güneş tutulmaları ve depremler arasında bir bağlantı olduğu yolunda kimi çevrelerde inanışlar bulunmaktadır. Özellikle 11 Ağustos 1999 tam Güneş tutulması’ndan kısa bir süre sonra gerçekleşen 1999 Gölcük Depremi ardından bu inanışın yaygınlaştığı görülmektedir. Ancak gerek astronomi, gerekse deprem bilimi uzmanları, bu iki doğa olayı arasında herhangi bir nedensel ilişki bulunmadığını açıklamışlardır.[6][7]
25 Ekim Güneş tutulması saat kaçta, nasıl izlenir?
25 Ekim Salı günü Ay’ın gölgesi Güneş’in önünden geçecek ve dünya, 2022 yılının son Güneş tutulması olayına tanıklık edecek. Bu önemli doğa olayının gerçekleşeceği rota üzerinde birçok yerleşim yeri bulunduğundan milyonlarca kişi tarafından gözlemlenebilecek. Ne şanslıyız ki, Türkiye’de yaşayanlar da bu doğa olayını parçalı olsa da izleyebilecekler. Aşağıda 25 Ekim Güneş tutulması ile ilgili olarak merak ettiklerinizi, saat kaçta, nerede ve nasıl izleneceği konusunda çeşitli detayları aktarıyoruz.
25 Ekim’de göreceğimiz bir parçalı Güneş tutulması ve bu yılın ikinci Güneş tutulması olacak. Öncelikli olarak Avrupa’dan, Afrika’nın bazı bölgelerinden ve Asya’dan çıplak gözle izlenebilecek. Bununla birlikte merak edenler internet üzerinden de izleyebilecekler.
25 Ekim Güneş tutulması saat kaçta ve internet üzerinden nasıl izlenir?
25 Ekim Güneş tutulmasının tam zamanı, nereden gözlemlediğinize bağlı olarak değişecektir. Tutulma Atlantik Okyanusu’nda Türkiye saatiyle 11.58’de başlayacak. Türkiye saatiyle 16.01’de ise tamamlanmış olacak. Tutulmanın tepe anı ise Türkiye saatiyle 14.00’te olacak.
Türkiye’den tutulma parçalı olarak izlenebilecek. Eğer tutulmanın en fazla olduğu anı yakalamak istiyorsanız, bunun için aşağıdaki canlı yayınları takip edebilirsiniz:
timeanddate, Türkiye saatiyle 11.30’da başlayan ve etkinlik boyunca devam edecek bir canlı web yayını yapacak. İtalya merkezli Virtual Telescope Project’in web yayını Türkiye saatiyle 12.00’de başlayacak. Royal Observatory Greenwich yayını ise saat 12.05’te başlayacak ve uzman gökbilimcilerin canlı yorumlarını içerecek.
25 Ekim Güneş tutulmasının dünyanın farklı yerlerinde saat kaçta başlayacağını, başlangıç ve bitiş zamanlarını içeren yararlı bir tabloyu bu PDF dosyasında bulabilirsiniz.
Tutulma İstanbul’da Türkiye saatiyle 12.34’te başlayacak. Tepe seviyesine 13.47’de çıkacak ve 14.59’da sona erecek.
Parçalı Güneş tutulması nedir?
25 Ekim Güneş tutulması, zirve noktasında, tam Güneş tutulması sırasında olduğu gibi Ay ve Dünya ile mükemmel bir şekilde hizalanmayacağından Güneşin %82’sini engelleyecektir. Bu nedenle en iyi durumda, “merkezi tutulma noktasından” yalnızca bir güneş parçasının görülebileceği anlamına gelir. Bu ana görüntüleme noktası Kuzey Kutbu’ndadır, bu yüzden sadece nadir sayıda gözlemci en yüksek tutulma seviyesini görebilecektir.
Ancak Avrupa ve Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın bazı bölgelerindeki gözlemciler için Güneş, bir gözlemcinin tutulmanın merkezi yoluna ne kadar yakın olduğuna bağlı olarak değişen derecelerde karanlığı görebilecek. Örneğin Rusya’da Güneş’in yaklaşık yüzde 80’i Ay tarafından kaplanırken, Çin’in batısında ise yüzde 70’i engellenmiş gibi görünecektir. Norveç ve Finlandiya ise sırasıyla yüzde 63 ve 62lik tutulmalar görecek.
25 Ekim Güneş tutulması görülebilirlik haritası
25 Ekim’deki parçalı Güneş tutulması Avrupa’nın büyük bir bölümünde, kuzeydoğu Afrika’da, Orta Doğu’da ve Orta Asya’da izlenebilecek. Kuzey Kutup Bölgesi da dahil olmak üzere, Kuzey Kutbu’ndaki çok az gözlemcinin görebileceği geniş alanlarını içerecek.
Bu tutulmanın yolu Atlantik Okyanusu’nun kuzeyinde başlayacak olsa da, hava şartları izin verdiği takdirde Avrupa’nın çoğunu, Afrika ve Asya’nın geniş alanlarını kapsıyor. Bu da milyonlarca izleyicinin doğa olayını takip edeceği anlamına geliyor.
Güneş tutulması güvenli biçimde nasıl izlenir?
25 Ekim Güneş tutulmasını veya başka bir Güneş olayını izlemeyi planlıyorsanız, doğru ekipmana sahip olduğunuzdan emin olmanız gerekir. Gözlemciler özel koruyucu gözlük veya onaylı Güneş tutulması gözlüklerini kullanmalıdır. Burada önemli bir not daha var: UV KORUMASINA SAHİP DÜZGÜN BİR GÜNEŞ GÖZLÜĞÜ BİLE SİZİ TAM OLARAK KORUMAYACAKTIR.
ISO sertifikalı, yani Uluslararası Standardizasyon Örgütü tarafından Güneş gözlemi için güvenli olarak onaylandıkları anlamına gelen tutulma gözlüklerinden edinmeniz en iyisi olacaktır. Bunlar, ışık filtrelerinden güneş ışığının %0,00032’sinden fazlasını geçirmemeleri, çizik veya kabarcık gibi kusurlar içermemeleri, her iki gözü de kapatabilmeleri ve üreticilerinin adını ve kullanım talimatlarını listeleyebilmeleri için test edildikleri konusunda güvence taşır.
Bir Güneş tutulmasını gözlemlemenin en güvenli yolu ise, tutulmayı harici bir yüzeye yansıtmak için iğne deliği kamera inşa etmek gibi dolaylı yöntemler kullanmaktır. Bu bağlantıdan özel bir ekipmanı nasıl hazırlayabileceğiniz konusunda yardım alabilirsiniz.
Bir kamera kullanıyorsanız, Celestron gibi şirketler, akıllı telefonunuz veya DSLR kameranız için kullanabileceğiniz özel kamera filtreleri sunuyor. NASA, Gözlemcilere güneş tutulması olayları sırasında aşırı dikkatli olmalarını tavsiye ediyor. Kısmi tutulmalar için gözlem gözlüklerini her zaman gözünüzde tutmanız gerekiyor. Tam tutulmalar için bile, NASA’nın gözlüğün ne zaman çıkarılacağına dair bir kılavuzu bulunuyor.
Güneş tutulması nedir ve nasıl oluşur?
Güneş tutulmaları, Ay’ın Dünya’dan bakıldığında Güneş’in önünden geçiyormuş gibi görünmesiyle oluşur. Bunlar, yalnızca Ay’ın evresi “yeni ay” aşamasındayken meydana gelebilir. Çünkü o zaman Ay, Dünya ile Güneş arasındadır. Ancak, Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi güneşe göre yaklaşık 5 derece eğimlidir, bu nedenle ikisi her yeni ayda aynı hizaya gelmez, bu yüzden her ay Güneş tutulması olmaz.
Güneş, Ay’dan 400 kat daha büyüktür. Ancak Ay, Dünya’nın yörüngesinde Güneş’ten 400 kat daha yakın bir yörüngede döner. Ay, Güneş ile mükemmel bir şekilde hizalandığında, Dünya’dan bakıldığında, tam Güneş tutulmasında, Güneş’i tamamen engeller. Bu, genellikle 18 ayda bir gerçekleşir.
Bununla birlikte, Ay’ın Güneş’in önünden geçiyor gibi göründüğü, ancak yıldızı tamamen engellemediği zamanlar vardır. Bu, parçalı Güneş tutulmaları gördüğümüz zamanlar olur. Bazen Ay, Güneş’i tamamen engelleyemeyecek kadar Dünya’dan biraz uzaktadır ve halkalı güneş tutulması olarak bilinen olayda göz kamaştırıcı bir “ateş halkası” etkisi yaratır.