TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIKLARI ALFABELER
Türk milletinin tarihi, yüzyıllar öncesine dayanan bir geçmişten oluşmaktadır. Tarih perdesinde Türklerin dünya üzerinde pek çok farklı coğrafyada yaşadıkları görülmüş; bu süreçlerde bazen gittikleri bölgelerde yaşadıkları coğrafyanın dillerini konuşmuşla bazen de kendi konuştukları dilleri gittikleri bölgelerde yaygınlaştırmışlardır. Bununla birlikte yine zaman içerisinde Türklerin kendi aralarında kullandıkları dil bir takım değişimler geçirmiş; yani bazı eklemeler olabildiği gibi bazı çıkarımlar da yapılabilmiştir.
Zaman içerisinde yerleştikleri topraklarda hem o milletin dil öğelerinden kendi konuştukları dil etkilenmiş hem de kendi dilleri o milletin diline iyice karışarak yarı asimile bir dil ortaya çıkabilmiştir. Bu şartlar altında Türk dilinde de gelişimler gözlemlenebilmiştir. Sonuç olarak Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler sırasıyla şu şekilde özetlenebilir;
- Göktürk alfabesi : Bu alfabe anılırken Göktürk alfabesi olarak anılabildiği kadar “Orhun alfabesi” olarak da anılabilmektedir. Orhun bölgesine yerleşmiş Türklerin kullandığı bir alfabe olan Göktürk alfabesini önce Hunlar, sonra Göktürkler onların arkasından da gelen Türk kavimler kullanma imkanı bulmuşlar ve her kavim dil üzerinde ufak bir oynama yapabilmiştir. Bu alfabede 38 harf bulunmaktadır. İçlerindeki 4 harf sesli harf olarak kabul edilir ve sekiz adet sesi karşılamaktadır. Bu alfabeyle yazıya dökülen bir metin soldan sağa okunmalıdır.
- Uygur alfabesi : Yıkılan Göktürk devletinden sonra yerine kurulan Uygur devleti; devletin her yapısında farklı değişimler meydana getirmiş, öncelik olarak Orta Asya Türk kültüründe olmayan bir özellik olarak yerleşik hayat anlayışını ortaya çıkarmışlardır. Bunun gibi yapılan pek çok köklü değişikliklerden biri de alfabede yaşanmıştır. Uygurlar kendi alfabelerini yürürlüğe sokmuşlar; bu alfabede de 18 adet sembol yer aldığını bu dile göre harfler de birbirine bitişik yazılmak durumundadır.
- Arap alfabesi : Türk milletinin İslam dinini kabul ettikten sonra bu yeni inanışları alfabelerine de yansımış; İslam alfabesi de denilen Arap alfabesi yürürlüğe konulmuştur. Normal şartlarda 28 harf olan Arap alfabesinde Türkler biraz değişiklik uygulamış ve bazen 31’li, bazen 36’lı alfabeyi kullanmışlardır. Ayrıca bu alfabeyle ele alınmış pek çok eser verilmiştir.
- Kiril alfabesi : Türk toplumunun zorla ve dayatmayla kullandığı tek alfabe Kiril alfabesidir. O dönemler Rusya’nın Orta Asya’da hüküm sürmesi sonucunda zorla kullanılmasının kabul ettirildiği Kiril alfabesi, sırf Türkler arasında kullanılsın diye başka dillerin alfabesine yasak dahi getirilmesi durumlarını yaratmıştır. Bu alfabe, toplam 38 harfe sahip olan ve toplam Türklerin kullandıkları alfabelerin içerisinde en çok sessiz harf barındırandır (11 adet sesli harfi bulunmaktadır).
- Latin alfabesi : İlk kez 1925’li yıllarda Azeri Türkleri tarafından kullanılmaya başlayan Latin alfabesi, Türkiye Cumhuriyeti kurulunca 1928 yılında ülkemizde de kullanılmaya başlanmıştır. Bu alfabede 8 adet sessiz harf kullanılmakta, diğer alfabelerden çok daha basit ve kolay öğrenilebilir olduğundan çok daha fazla tercih edilmiş olan bir alfabe niteliğini taşımaktadır.
