348 
BİLECİK
Pikan Cevizi Carya illinoinensis,
CEVİZ
Ceviz, çok eski zamanlardan beri bilinen ve üretimi yapılan bir meyve türüdür.
Cevizin meyvesi sert kabuklu meyveler içinde yer almaktadır. Meyve, ağaç üzerinde yeşil kabuk, sert kabuk ve iç cevizden oluşur. Kabuk kalınlığı yönünden çok değişik özellikler sunar. Çok ince kabuklu cevizlerin yanı sıra kalın ve sert kabuklu ceviz tip ve çeşitleri de bulunmaktadır.
Dünya üzerinde 18 ceviz türünün mevcut olduğu belirlenmiştir. Bunlardan yurdumuzda Juglans regia L. ile az miktarda Pikan. Carya illinoensis yetiştirilmektedir.
Cevizin bitkisel özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir;
• Bileşik yapraklıdır.
• Boyunlu, düğme ve nokta şeklinde 3 adet tomurcuk yapısına sahiptir.
• Çiçekleri bir evciklidir. Erkek ve dişi aynı ağaçta fakat farklı yerlerde bulunur.
• Döllenme rüzgârlarla gerçekleşir.
• Erkek ve erkek dişi çiçekler farklı zamanlarda olgunlaşmaktadır.
• Meyveler yıllık sürgünlerde oluşur.
CEVİZİN SAĞLIK AÇISINDAN ÖNEMİ
Cevizdeki çoklu doymamış yağ asitleri olan alphalinolenic ve linoleic insan sağlığı açısından son derece önemlidir. Alphalinolenic asidin kadınlar için günde 1.1 gr. erkekler için 1.6 gr. alınması önerilmektedir. Cevizin içindeki linoleic asit yağının linolenic asit yağına oranı 4:1.dir. Bu oran ise mükemmel denge olarak değerlendirilmektedir.
Linolenic asit kandaki basıncı azaltarak atardamarlardaki iltihaplanmayı, sertleşmeyi ve tıkanmayı, kan pıhtılaşmasını önler; kolesterolü düşürerek kalbi korur, bazı kanser çeşitlerine karşın vücudu güçlü kılar. Ayrıca ceviz egzamayı yok eder, yaraları iyileştirir, mide ve bağırsak nezlesini önler, sağlıklı zayıflatır.
Besin değeri oldukça fazla olan ceviz beyin için de oldukça yararlıdır. Doğumdan önce büyük hızla(dakikada 250 000 kadar ) oluşan nöronların üremesi doğumdan sonra tamamen durur ve zamanla ölmeye başlar. Ölen nöronların yerine yenileri gelmez ancak ceviz gibi yararlı meyvelerin tüketilmesi ile mevcut nöronların kapasitesi arttırılabilir.
CEVİZİN TÜKETİM VE KULLANIM ALANLARI
Ceviz, çok eski zamanlardan beri bilinen ve üretimi yapılan bir meyve türüdür.
Cevizin meyvesi sert kabuklu meyveler içinde yer almaktadır. Meyve, ağaç üzerinde yeşil kabuk, sert kabuk ve iç cevizden oluşur. Kabuk kalınlığı yönünden çok değişik özellikler sunar. Çok ince kabuklu cevizlerin yanı sıra kalın ve sert kabuklu ceviz tip ve çeşitleri de bulunmaktadır.
Dünya üzerinde 18 ceviz türünün mevcut olduğu belirlenmiştir. Bunlardan yurdumuzda Juglans regia L. ile az miktarda Pikan. Carya illinoensis yetiştirilmektedir.
Cevizin bitkisel özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir;
• Bileşik yapraklıdır.
• Boyunlu, düğme ve nokta şeklinde 3 adet tomurcuk yapısına sahiptir.
• Çiçekleri bir evciklidir. Erkek ve dişi aynı ağaçta fakat farklı yerlerde bulunur.
• Döllenme rüzgârlarla gerçekleşir.
• Erkek ve erkek dişi çiçekler farklı zamanlarda olgunlaşmaktadır.
• Meyveler yıllık sürgünlerde oluşur.
CEVİZİN ÇEŞİTLERİ
Araştırma Enstitülerinde yapılan seleksiyon çalışmaları ve birbirinden farklı ceviz çeşitleri adaptasyonu sonucunda birçok ceviz çeşit ve tipleri geliştirilmiştir.
Genel olarak standart ceviz çeşitlerinde aranılan özellikler;
• Ağacın erken meyveye yatması ve verimli olması,
• Soğuk ve güneş yanıklığına karşı dayanıklı olması,
• Ağacın sağlıklı bir gelişme göstermesi, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı olması,
• Meyve iriliği, tüketimi taze olarak yapılacak ceviz tipleri için çok iri (çap ortalaması 38.1mm.den büyük), kurutmalık cevizler için iri-orta(çap ortalaması 29.1mm.den büyük) meyveli şekli düzgün oval; iriliği mütecanis,kabuklu tane ağırlığı 10g.dan fazla olması,
• Meyve kabuğu açık ve parlak renkli, düzgün iki parçanın birbirine sıkıca yapışmış olması, ince olup kolayca kırılması,
• İç kabuktan kolaylıkla bütün olarak çıkması, iç randımanı %50.den, iç ağırlığı 5g..dan fazla, iç rengi, çok açık olmasıdır. İç, kabuk boşluğunu tamamen doldurmalı, büzülme yapmamalıdır. Ceviz içinde bulunan total yağ miktarı kuru maddenin %70.inden çok olmamalıdır.
Yerli Ceviz Türleri
ŞEBİN
- Ortalama meyve ağırlığı 9.40gr, iç ağırlığı 6.60 gr.
- İç randımanı %63 ve yağ içeriği ise%69.40.tır.
- Çeşidin Tokat ili-Niksar İlçesi ekolojik şartlarında ortalama meyve ağırlığı 11,36 gr.
- İç ağırlığı 7,44 gr. iç randımanı %65,14 ve yağ içeriği ise %69.40 olarak belirlenmiştir.
- Eylül ayında hasat edilir. Tomurcuklar geç patlar iç kuru ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir.
- Şebin çeşidi diğer yerli çeşitleri nazaran çok daha verimlidir.
- İnce kabuklu olması, erken meyveye yatması, iç cevizin kabuktan kolay ve bütün olarak çıkması, salkımda en az 2-4 adet meyve bulunması bu çeşidin önemini arttırmaktadır.
- İç kurdu, sulama ve güneş yanıklığına karşın oldukça hassastır.
- Kabuğun kolayca kırılması nedeniyle taşınırken son derece dikkatli olunmalıdır.
- Çeşidin tozlayıcıları; Bilecik, Yalova-3 ve Kr-2’dir.
BİLECİK
- Ortalama meyve ağırlığı 10.4 gr.
- İç ağırlığı 5.2 gr., iç oranı %50, iç ceviz yağ oranı %62,iç ceviz protein oranı %12.dir.
- Tomurcuklar geç uyanır. Lezzetlidir. İçkuru ceviz olarak tüketilir.
- Eylül sonlarında hasat edilir.
- Bu çeşit daha çok Şebin ceviz çeşidi için tozlayıcı çeşit olarak kullanılmaktır.
- İç kurduna karşın Şebin çeşidine göre daha dayanıklıdır.
- Çeşidin tozlayıcıları Bilecik ve Yalova-3.dür.
KAMAN
- Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir.
- Özellikle İç Anadolu’da başarılı bir şekilde yetişir.
- Meyve salkımında 4-8’li meyve yapar.
- Yan dallarda meyve tutma oranı %60tır.
- Kuru ceviz olarak tüketilmeye el verişlidir.
- Eylül sonunda hasat edilir.
- Yalova-3 ve Kaman-5 çeşitleri ile tozlanır.
| KAMAN CEVİZİ ÇEŞİTLERİ |  |  |  |
|
YALOVA-1
- Ortalama meyve ağırlığı 15.5 gr,iç ağırlığı 7.5 gr.,
- İç oranı %48 iç ceviz yağ oranı %70,iç ceviz protein oranı %23.dür.
- Akdeniz ve Ege dışındaki tüm bölgelere önerilir.
- Eylül sonunda hasat edilir.
- Taze ve kuru olarak tüketilir.
- Çeşidin tozlayıcıları Yalova-4,Şebin ,Kaplan -86.dır.
YALOVA-3
- Kuru olarak değerlendirmeye uygundur.
- Eylül sonunda hasat edilir. Hastalık ve zararlılara mukavimdir.
- Ortalama meyve ağırlığı 12.1 gr,iç ağırlığı 6.4 gr.
- İç oranı %53,iç ceviz yağ oranı %71,iç ceviz protein oranı %21.dir.
- Çeşidin tozlayıcıları Yalova-1,Bilecik, Tokat-1.dir.
YALOVA-4
- Ortalama meyve ağırlığı 12.9 gr,iç ağırlığı 6.8 gr.,
- İç oranı %53 iç ceviz yağ oranı %73 iç ceviz protein oranı %17.dir.
- Kuru iç olarak tüketime elverişlidir.
- Eylül ayı sonunda hasat edilir.
- Yalova -1 ve Kaplan -86 çeşidin dölleyicileridir.
GÜLTEKİN-1
- Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir.
- İyi kaliteli ve albenisi olan meyvelere sahiptir.
- Kabuktan kolay ayrılır.
- Geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir.
- Verimsiz bir çeşittir. Meyve salkımı 1-2’li olur.
- Tane ağırlığı 17 g, iç oranı %40, içi dolgun, açık beyaz renkli olup, taze ve kuru olarak tüketilmeye elverişlidir.
- Şebin ve Bilecik çeşitleriyle tozlanır.
- Eylül ayının ortalarında hasat edilir.
YAVUZ-1
- Ceviz yetişen tüm bölgelerde yetişir.
- Özellikle geç donların görüldüğü yerlerde yetiştirilmesi tavsiye edilir.
- Verimsiz bir çeşittir.
- Nisbi Periyodisite görülür.
- Meyvesi oval şekilli olup, kabuktan çok kolay ayrılır.
- Tane ağırlığı 17.4 g, iç oranı %56, içi dolgun, beyaz renklidir.
- Kuru ve taze ceviz olarak tüketilmeye elverişlidir.
- Eylül ayı sonlarına doğru hasat edilir.
- Tozlayıcısı Şebin, Yalova-3 ve Bilecik çeşitleridir.
Maraş-18
- Kalite verim ve lezzet yönünden son derece üstün özelliğe sahip olup, iç oranı (%55) ve diğer iç kalite özelliklerinin yüksek olması yanında iç kurduna karşıda dayanıklıdır.
- Ceviz yetiştiriciliğinde aranan en önemli özelliklerden biriside meyve içinin tüm yada en fazla iki parça çıkmasıdır.
- Bu özellik bakımından Maraş 18 ceviz çeşidi çok yüksek orana sahiptir.
Maraş – 12 (Salkım Ceviz)
Sütyemez – 1
- Kalite ve verimli olan bu çeşidin iç kalite değerlerinin yüksekliği yanında önemli özelliği çok iri olmasıdır (26 gram üzerinde).
- Ceviz meyve türünde aranan ilgili kriterlere göre bu ceviz çeşidi, bugüne kadar gerek yurt içinde gerekse yurt dışında verim ve kalite özellikleri belirlenerek tescil edilmiş dünyanın en iri (26.63 g) standart ceviz çeşidi olması son derece dikkat çekicidir.
Sütyemez – 2
YABANCI CEVİZ ÇEŞİTLERİ
CHANDLER
- Yan dallarda meyve verme oranı %80-90.dır.
- İç ceviz yetiştiriciliği için çok uygun bir çeşit olarak kabul edilen Chandler’in iç oranı %49,
- İç ceviz ağırlığı 6.5 gr.
- Açık renkli iç ceviz oranı ise %90-100′ dür.
- Kaliforniya’da geleceği oldukça parlak bir çeşittir.
- Üstün verimli Amerikan çeşididir. 1000 metre rakıma (denizden yükseklik) kadar dikilebilir. Sık dikime uygundur. İlkbahar donlarından etkilenmez. Yarı bodur orakta adlandırılır. Tozlayıcısı Franquette’dir.
PEDRO
- Yan tomurcuklarda meyve verme oranı %65’dir.
- İç ceviz ağırlığı 5.6 gr.,iç oranı %47,
- Açık renkli iç ceviz oranı ise %85.dir.
- Sıcak bölgelerde meyve kalitesi düşüktür.
- Fransız orjinlidir. Rakımı düşük ve ılıman iklimli bölgelere dikilir. Sık dikime uygundur. Sert budamayı sever. Kendi kendinitozlayabilir.
FRANQUETTA
- Eski bir Fransız çeşidi olan Franquette Kaliforniya’da yaygın olarak olarak yetiştirilmiş bir çeşittir.
- Ancak iri ağaçlı olması, düşük verimli olması ve az meyve vermesi sebebiyle son yıllarda sınırlı olarak dikilmektedir.
- İç ağırlığı 5.2 gr, iç oranı %46-47,
- İç rengi ise genellikle çok iyidir.
- Hasat zamanı ise geç sezondadır.
- Fransız orjinlidir. Genellikle Chandler, Fernor vePedro ceviz çeşitleri için tozlayıcı fidan olarak dikilir. Dikilen (10) adet ana türe (1) adet olarak dikilmelidir. Dikine ve kuvvetli gelişen bir ceviz ağacıdır.
FERNOR
- Franguetta X Lara melezidir.
- Geç çiçeklenen Fransız orjinli bir çeşittir.
- Kesinlikle ilkbahar geç donlarının problem olduğu ekolojilere tavsiye edilmelidir.
- Fernette ile tozlanır.
- Verimli bir çeşittir.
- Fransız orjinlidir. 1700 metre rakıma kadar dikilebilir. İlkbahar ve Sonbahar erken donlarından etkilenmez. Sık dikime uygundur. Tozlayıcısı Franquette ve Fernettedir.
FERNETTE
- Franguetta X Lara melezidir.
- Fransız orjinli verimli bir çeşittir.
- Geç çiçeklenir.
- Fernor ile tozlanır.
- Karasal iklimin hakim olduğu ekolojilere tavsiye edilmelidir.
Pikan Cevizi Carya illinoinensis,
Amerika Kıtası kökenli bir bitki türüdür. Türkiye’de de Güney Ege ve Akdeniz Bölgesi’nin sahile yakın kesimlerinde yetişir. Doymamış yağ asitleri yönünden çok zengindir. Yaklaşık % 70 yağ içerir.
Pikan Cevizi, Amerikan yerlilerinin dilindeki algonquin sözcüğünden gelir. Bu kelime kırılması için taş gerektiren cevizleri belirtmek için kullanılır. Pikanların tarihi 16. Yy.’ la kadar gider . Pikan ağaçları muhteşem boyutlara ulaşabilir , boyutları 20 ila 30 m arası olur ve bazen 50 m ve daha uzun boylara kadar uzayabilirler. 150 yaşındaki aşısız pikan ağaçlarının yarıçapları 1 m’den fazladır.
Pikan Cevizi , genetik olarak Carya türünün bir üyesidir. Pikan ağaçları tek evciklidirler. Aynı ağacın üzerinde hem dişi hem erkek çiçekler vardır ve bunlar farklı konumlarda bulunurlar. Erkek pikan çiçeği, salkım şeklindedir , polenleri sağlar. Dişi çiçek ise, cevizi oluşturur. Pikan çiçek demetleri birçok dişi organ içerir ve bunların her biri çekirdekli bir meyve oluşturma kapasitesine sahiptir.
Pikan Türleri:
Western , Desirable , Caddo ,Pawnee ,Cape Fear , Cherokee , Peruque, Wichita, Choctaw, Shawnee, Kiowa, Burkett, Chickasaw , Elliot, Mahan, Mohawk, Stuart, Kanza
