Diyabet ve Gebelik
Gebelikte karbonhidrat metabolizmasındaki değişiklikler nelerdir?
Gebelikte vücudun enerji ihtiyacı artmıştır. Çocuğun gelişimi için gerekli enerjiyi sağlamak için daha fazla glikoza gereksinim duyulur. Bu nedenle gebelerde kan şekeri normale göre düşük düzeydedir. Karbonhidrat alımında azalma sonucunda hücreye yeterli glikoz giremezse, enerji öncelikle yağlardan sağlanır ve idrarda keton cisimleri görülür. Gebelikte, kanda yeterli insülin hormonu olmaması, buna karşın glikoz gereksiminin artması nedeniyle ketoza yatkınlık artar. Ketozis, hem çocuğun gelişimi, hem de gebenin sağlığı açısından tehlikeli sonuçlar doğuracak bir durumdur. Ayrıca gebelikte progesteron, östrojen, kortizon, laktojen, v.b hormonların artışı insüline karşı bir direnç gelişmesine sebep olur.
Gebeliğin şeker hastalığı üzerine etkisi nasıldır?
Diyabetik gebe ile diyabetik olmayan gebe arasındaki en önemli fark, diyabette ketoasidoz riskinin artmasıdır ayrıca mevcut insülin direncide tabloyu daha ağırlaştırabilir. Gebelerde insülin gereksinimi, gebe olmayanlara oranla daha fazladır. Diyabetik gebelerde gebelik öncesine göre özellikle ilk 3 aydan sonra insülin ihtiyacı artmıştır. Diyabetik gebelerde organizmanın artmış glikoz ve insülin ihtiyacının dengelenmesi hem anne hem de çocuk açısından önemlidir. Aksi taktirde bebeklerde kalp iskelet sistemi anomalileri, gebe kadında ise erken doğum, düşük, iri doğum veya ölü doğum yapma riski artmaktadır.
Gestasyonel diyabet nedir?
Gebelik öncesi yeterli insülin salgılayabilen pankreas hücreleri gebeliğin ilerlemesiyle yeterli insülin salgılayamaz, bu nedenle daha önce diyabet belirtisi olmadığı halde gebelik boyunca kan şekeri yükselebilir. ‘Gestasyonel Diyabet’ olarak isimlendirilen bu tablo, gebelik bitiminde genellikle düzelir. Genellikle ailesinde çok sayıda diyabetik kişiler bulunan, 30 yaşın üzerinde, fazla kilolu hamileler gestasyonel diyabet açısından risk taşırlar.
Şeker hastalığında doğum planlaması nasıl yapılmalıdır?
Gebe kalmasında yaşamsal risk bulunmayan diyabetik anne adayları fetüsün uygun sağlık ve gelişimini sağlamak amacıyla gebe kalmadan en az 3 ay öncesinden sıkı bir kontrole alınmalıdır. Diabette metabolik kontrolün sağlanması ve komplikasyon gelişiminin önlenmesi veya ilerlemenin durdurulması açısından diyabet yaşı küçük, diyabete bağlı organ bozuklukları olmayan genç anne adaylarında risk düşüktür. Diyabet yaşı büyük, göz ya da sinir sistemi gibi organlarda başlangıç halinde bozukluklar teşhis edilmiş kişilerde, ya da ileri yaştaki annelerde ise risk yüksektir. Organ bozuklukları ilerlemiş diyabetiklerde ise, gebelik bu bozuklukları arttıracağı için hamileliğe izin verilmez.
Gebelik süresince kan şekeri takibi nasıl yapılmalıdır?
İdeal açlık kan şekeri düzeyi 60-90mg/dl, tokluk kan şekeri düzeyi ise 120-130 mg/dl dir. Gebelik döneminde haftada en az 2 gün kahvaltıdan önce ve 2 saat sonra, öğle ve akşam yemeğinden önce ve gece 11.00’de olmak üzere günde 5 kez kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Gebelikte kan şekeri yükselmeden de idrarda şeker çıkabilir (Renal glikozüri). Bu nedenle günlük idrar glikoz takipleri ve aseton takibinin yapılması gerekir. Üst üste iki gün idrarda aseton tespit edildiğinde hastanın acilen doktoru ile görüşmesi gerekir.
Gebelik süresince diyabet tedavisi nasıl olmalıdır?
Gestasyonel diyabetik hastalarda, metabolik kontrol diyet ile sağlanabiliyorsa, tedaviye diyete uyum kontrolleri ile devam edilir. Metabolik kontrolü ideal düzeyde olmayan, fakat kan şekeri değerleri ideal düzeylerin biraz üzerinde olan hastalarda ve metabolik kontrolü iyi olmayan kan şekeri değişken olan diyabetiklerde vakit geçirilmeden insülin tedavisine başlanmalıdır. Gebeler kesinlikle oral antidiyabetik ilaçlar kullanamazlar. Gebelik boyunca toplam kilo alımı 10-13 kg’ı aşmamalıdır.
Diyabetik gebelerde doğum öncesinde ve doğum sonrasında nelere dikkat edilmelidir?
Diyabetik gebeye tercihen 38.haftadan itibaren doğum yaptırılabilir. Süre 40 haftayı aşarsa veya fetusun 4000 gr üzerinde olduğu tahmin ediliyorsa tercihan sezeryan uygulanmalıdır.
Anne karnında hiperglisemiye maruz kalan bebek insülin salgılamaya başlar ve doğumdan sonrada insülin salgılamaya devam eder. Bu nedenle yeni doğan çocukta en sık görülen metabolik bozukluk, kan şekeri düşüklüğüdür. Doğumu takiben bebeğin kan şekerinin ölçülmesi ve en az iki hafta süre ile sıkı bir şekilde kan şekeri takibi, hipoglisemilerin saptanması ve tedavisi açısından önem taşır. Bebekte hipoglisemi saptanırsa ya erken beslenme programına alınmalı yada hipglisemi ağırsa içinde dekstroz bulunan serum verilmelidir.
Hamilelikten korunmak için neler yapılmalıdır?
Gebelikten korunma yöntemleri diyabetiklerde, diabetik olmayanlardan farklı olmamakla birlikte, ağızdan alınan doğum kontrol ilaçları diabette hormonal dengeyi ve dolayısı ile kan şekeri kontrolünü bozabilir. Diabetik kadında, enfeksiyon geliştirme riski olan rahim içi araçların (spiral) steril koşullarda takılması çok önemlidir. Tüp bağlama yöntemi ile korunma tekniği, en güvenilir yöntem olarak güncelliğini korumaktadır.
Hamilelik şekeri kaç olmalı? Gebelikte açlık ve tokluk şekeri ortalama kaç olmalı?
Hamilelik döneminde anne vücudundaki pek çok hormon değerlerinin yükselmesi annenin belli bazı durumlara karşı daha dikkatli olmasını gerektirmektedir. Bu durumlardan biri de gebelik şekeri olarak ifade edilmektedir.
Hamilelik Şekeri Kaç Olmalı?
Hamilelik döneminde gebelerde kanda bulunan glikoz seviyelerinde yükselmeler meydana gelebilmektedir. Anne adayı şekerli besinleri fazla tüketmiyor olsa dahi şeker oranı yapılan tahlillerde yüksek çıkabilmektedir. Hamilelerde ortalama şeker değerlerinin 60 ve 105 mg/dl arasında olması normal olarak kabul edilmektedir.
İnsanlar arasında gebelik şekeri olarak ifade edilen gestasyonel diyabet hastalığı, daha önce şeker hastası olmayan anne adaylarında ortaya çıkmaktadır. Anne ve bebek için tehlikeli sonuçlara neden olan bu durum erken fark edildiği zaman gerekli tedbirler alınarak kontrol altında tutulmaktadır. Bu durumun fark edilmesini sağlayan gebelik döneminde yapılan şeker yükleme testleri olmaktadır.
Gebelikte Açlık ve Tokluk Şekeri Ortalama Kaç Olmalı?
Gebelik döneminde annenin kan şekeri seviyesi her zaman aynı değerlerde olmamaktadır. Kan şekeri seviyesinin açlık ve tokluk zamanlarında farklı değerlerde olması ölçülen zaman aralığının farklı zamanlarda yapılmasına bağlanmaktadır. Gebelik döneminde anne adayına şeker yükleme testi yapılarak bir şeker hastalığının varlığının olup olmadığına bakılmaktadır. Bu işlem genellikle her hamileye uygulanan bir sağlık rutini olmaktadır.
Şeker yükleme testlerinin anne ve bebek sağlığı açısından herhangi bir tehlikesi bulunmamaktadır. Şeker yükleme testi yapılan anne adayı normal değerlerine kısa süre içinde ulaşabilmektedir. Gebelikte anne adayının açlık kan şekeri seviyesinin değeri 60 ve 90 mg/dl arasında olması gerekmektedir. Hamilelerde ölçülen tokluk şekeri değerlerinin ise120 ve 130 arasında olması normal olarak kabul edilen değerler olarak ifade edilmektedir. Hamilelerde açlık ve tokluk şeker seviyelerinin bu değerlerin altında ya da üzerinde olması anne ve bebek sağlığı açısından birtakım sorunların oluşmasına yol açacaktır.
Bu sorunların başında bebeğin iri ve büyük doğması, bebeğin anne karnında ölmesi, bebekte doğum sonrası nefes problemlerinin yaşanması, bebekte sarılık görülmesi ve doğum sonrası bebekte görülen kan şekeri değerinin normal kabul edilen değerlerin altına düşmesi gelmektedir Bu nedenle hamilelikte ortalama şeker değerlerine sahip olmayan anne adaylarının doktorlarının önereceği tedavi yöntemleri ve beslenme düzenine dikkat ederek bu süreci daha sağlıklı bir şekilde atlatmaları söz konusu olmaktadır.
Gebelikte Diyabete Dikkat
Medicana Ankara Endokrinoloji ve Metabolik Hastalıklar Uzmanı Dr. Yavuz Selim Demir, şunları kaydetti:
“Diyabetlegelmiş bir gebede bu durum gebelik esnasında meydana çıkmış bir durumsa buna ‘gestasyonel diyabet’,diyabetik kadının gebeliği ise buna da ‘pregestasyonel diyabet’ denir. Gebeliğin erken döneminde hormonlardaki değişikliklerden dolayı yüksek insülin düzeyleri mevcuttur. Kan şekerlerinde düşmeler gözükebilir. İleri dönemlerde de insülin direnci gelişir. Tokluk kan şekerleri yükselir. Anne diyabeti kanda oksijen salınımını bozduğundan kan dolaşımını da bozar. Plasental ve uterus kan dolaşımının bozulması fetüs büyümesini engeller. Açlık kan şekeri 126 mg/dl ve üzerinde veya günün herhangi bir saatindeki kan şekeri 200 mg/dl ve üzerinde ise diyabet tanısı konur. Bu değerlerin dışında tarama testleri yapılır.gebeliğin 24 -28 haftalarında 50 gr glikoz ile tarama testi yapılır.kan şekeri 140 mg/dl ve üzerinde ise gebeye 100 gr glikoz ile yükleme testi yapılır.0. Dakika kan şekeri 95 , 1. Saat kan şekeri 180, 2.saat kan şekeri 155 , 3. Saat kan şekeri 140 mg/dl ve üzerinde iki değerin olması diyabet tanısını koydurur.”
Diyabetik Gebede Hangi Riskler Artar?
· Düşükler artar
· Ölü doğum sıktır.
· Preeklampsi artar.
· İdrar yolu enfeksiyonu riski artar.
· İri doğum olabilir.
Gebelikte Diyabet Gelişiminde Riskli Gruplar Hangileridir?
· Obezitesi olanlar
· Daha önce gebeliğinde gestasyonel diyabeti olanlar
· Glikozürisi olanlar
· Ailesinde diyabet olanlar
· Polikistik over hastalığı olanlar
Tedavi Nasıl Olmalıdır?
· Diyabetin kontrolü ve tedavisi gebelik önderler başlanmalıdır.
· Aşırı kilo alınması önlenmelidir.
· 17. haftaya kadar açlık kan şekeri 90 mg/dl, tokluk kan şekeri 120 mg/dl altında olmalıdır.
· İdeal kiloya göre diyet ayarlanmalıdır. Karbonhidratlar % 45’den az olmamalıdır; folik asit ve kalsiyum desteği verilmelidir.
· Gebelik süresince 10-12 kg ağırlık artışı önerilmektedir. Üç ana ve üç ara öğün yemek yenmelidir.
· Gebelikte egzersizin kan şekerini ayarlamada yararları çoktur.
· Hba1c değeri normal düzeylerde seyretmelidir.
· Kan şekeri değerleri glukometre ile gün içerisinde çok noktalı olarak ölçülmelidir.
· Diyet ve egzersiz ile kan şekerleri hedef değerlerde seyretmezse günde dört kez insülin enjeksiyonu veya insülin pompası ile kan şekeri regüle edilir.
· Oralantidiyabetik ilaçlar gebelikte kullanılmamaktadır.
· Gebelik sonrasında % 25-30 hastada diyabet kalıcı olmaktadır.
· Diyabetik gebelerin çocuklarında diyabet gelişimi yüksektir. Diyabetik gebelerin laktasyonu özendirilmelidir.