Antik Mısır’da Firavun Kimdir? Yetkileri Nelerdir?

316

Önce bir devlet başkanını, papayı, bir general ile dışişleri bakanını ve bir de emniyet müdürünü gözünüzün önüne getirin, sonra hepsinin yetkilerini, tek bir kişide toplayın; işte bu kişiye Mısır firavunu denir. Sözcük per-aa sözcüklerinden türeme, “büyük ev” anlamına gelir ve saraya göndermede bulunur. Krallık kurumu Antik Hanedanlık Öncesi dönemlerde gelişti. Bu dönemlerde Nil boyunca yerleşen çeşitli kültürel gruplar, karmaşık bir toplumun temellerini attılar. Hem insan, hem de kutsal bir varlık kabul edilen firavunlar, ferman bildiriyor, tapınak kurduruyor, askeri seferlere önderlik ediyor, tarım projelerini denetliyor, adalet dağıtıyordu. Firavunlar kraliyet sembolleri ile hemen tanınırlar: taçlar, özel başlıklar, törenlerde takılan sahte sakallar; kartuş diye bilinen, oval halkalar içindeki hiyeroglifle yazılmış adlar; emsali görülmemiş, büyük özenle inşa edilmiş mezarlar (piramitler veya kayalara oyulmuş odalar). Bazı firavunlar dev inşaatlarıyla tanınır (Snefru, Khufu, 3. Amenhotep), diğerleri ise savaşçı olarak (3.Thutmose, 2. Ramses) veya açıkgöz siyasetçiler olarak (1. Amenemhet, 1. Psamtik) bilinir. Ne yazık ki, günümüzde hemen hemen hiçbirinin kişilikleri hakkında bilgi sahibi değiliz. Heykellerde neredeyse tüm kralların imgesini diğerlerinden ayırt etmemize yarayan tarz unsurları bulunur. Nadiren de olsa kendini firavun ilan eden kadınlar da vardır (Nitocris, Seveknefru, Hatshepsut, and Kleopatra).

Tapınakla devletin özelliği, maat’ın (hakikat, adalet, refah ve kozmik ahenk) teminatı, her şeye kadir firavunda vücut bulurdu. Kolay da bir meslek değildi; firavunun sınırları korumak, Nil Nehri’nin taşkınlarını idare etmek, tanrıları memnun etmek, hırslı seçkinler zümresini yönetmek gibi işleri vardı. Firavunlar ne kadar hürmet görürlerse görsünler, suikast girişimlerine de maaruz kalmışlardır.

Mısır toplumlarında tüm kudret ve meşruiyet yukarıdan aşağıya ilerlerdi. Zincir, yerle gök, insanla tanrı arasında köprü olan firavunla başlardı.

Mısır’ın mutlak hükümdarı olan firavın, hem seküler hem ilahi rollere bürünür. Mısır kralları, taşıdıkları kraliyet sembolleri ile anında tanınır.