Kış aylarında yollardaki buzlanmayı gidermek için tuz döküldüğünü hepimiz biliriz. Kış ikliminin sert ve çetin geçtiği bölgelerde buzlanmış yollara dökülen bu mucizevi maddenin nitelikleri ve özelliklerinin ne olduğunu sizlere aktarmaya çalışacağız.
Tuzun buzla olan etkileşiminde oldukça basit kimyasal yasalar geçerlidir. Buzlu yollara dökülen tuz buzu çözmekte ve çözülen buz da saf su olarak değil, tuzlu su olarak sıvı hale gelmektedir. Diğer bir ifade ile söylemek gerekirse; suya işleyen tuz ile birlikte donma noktası düştüğünden, donma hali ertelenerek önlenebilmektedir.
Bu yasaya ya da kurala bağlı olarak buzlu yola dökülen tuz, buzla karışmakta ve buzlu su tabakası meydana getirmektedir. Bu etkileşim nedeniyle donma noktası düşmekte ve buzlanmış yollardaki tehlikeli durumların önüne geçilebilmektedir. Kış mevsiminde en fazla etkilenen ülkelerden biri olan ABD’deki tuzun yaklaşık %45’i buzlu yollarda kullanılmak amacıyla üretilmektedir.
Suyun donma derecesi sıfırdır. Suya eklenen tuz ile sıfır olan donma derecesi düşmektedir. Örnek vermek gerekirse; saf suya %10’luk bir tuz eklemeyle donma derecesi -6 dereceye düşebilmektedir. Tuz ilavesini arttırdıkça daha da düşmektedir. Mesela; %20’lik bir tuz eklenirse donma derecesi de -16’lara kadar düşmektedir. Ancak burada yoldaki buzun sıcaklığı -16 dereceden daha az ise, tuzun donma noktasına olan etkisi veya erimeye olan etkisi önemli ölçüde azalmış olur. Buna bir örnek verecek olursak; buzulların bulunduğu denizlerde deniz suyunun tuzluluk oranı nedeniyle suyun yüzeyinin hemen donmaya başlamaması şeklinde düşünülmelidir.
Tuz dondurma üretiminde de kullanılan bir maddedir. Dondurma imalatında kullanılmakta olan tuz da aynı mantık çerçevesinde düşünülmelidir. Buradaki durum, dondurma karışımının hazırlanışı esnasında istenen kıvamın tutması adına, karışımda kullanılan malzemenin donmaması ve etrafının çok daha düşük donma derecesine sahip olmasıdır. Açmak gerekirse; karışımın gerektiği gibi olması ve kıvamının tutması için, işlemleri bitmeden dondurma malzemelerinin donmaması istendiğinden donma noktasını düşürecek bir etken gerekmektedir. Buradaki etken madde de tahmin edebileceğiniz gibi tuzdur.
Donma sıcaklığının düşürülmesinde çok kullanışlı ve başarılı bir madde olan tuz, işlevini gerçekleştirdikten ve etkilediği karışımın yeterli doygunluğa erişmesinden sonra, bulunduğu alanda pürüzlü bir yüzey oluşturarak kaymaları engellemektedir.
