Western Anlamı: Western Ne Demek? Sinemadaki Yeri ve Kültürel Etkisi

759

Western ne demek sorusunun yanıtı, genellikle Amerika’nın batı kesimlerinde geçen filmler olarak bilinse de, aslında çok daha geniş bir kültürel ve tarihi anlam taşır. Bu yazıda, Western film türleri, ikonik örnekleri ve karakteristik Western tarzı nedir gibi konuları detaylıca ele alacağız.

Western Ne Demek? Tanımı ve Kültürü

Western, Amerika Birleşik Devletleri’nin Atlantik kıyısından içerilere, batıya doğru gerçekleşen göç sırasındaki olaylarla başlayan yaşam tarzı ve kültürü ifade eder. Western kavramı, popüler kültürde sıkça duyduğumuz Vahşi Batı kavramının oluşumunda merkezi bir yere sahiptir.

Bu kültür, ABD vatandaşlarının giyimlerinden edebiyatına ve hatta politikalarına bile bir tavır olarak yansımıştır. Western kültürü, genellikle güçlünün ayakta kaldığı, ancak aynı zamanda fedakarlığın ve azmin her zaman üstün geleceğini vurgulayan bir anlatı yapısına sahiptir. Amerikalıların kullandıkları deri çizmeler, büyük tokalı kemerler, kot pantolonlar, karakteristik şapkalar, kadınların giydiği balon etekli elbiseler, uzun çuha paltolar ve kunduzdan yapılmış kalpaklar bu kültürün somut parçalarıdırlar.

Aynı zamanda rodeo, kovboy, düello, şerif, İç Savaş gibi kavramlar yanında buharlı tren ve Kızılderililerle olan ilişkiler (ve çatışmalar) de bu zengin kültürün ayrılmaz parçalarıdır. Western ne demek sorusunun cevabı, bu kültürel öğelerin tümünü kapsar.

Western Film Türü Nedir?

Western, aynı zamanda yukarıda bahsedilen kültürü ve yaşam tarzını konu alan; çoğu zaman at sırtında, kovalamacalarla dolu olan, kahramanlığı, adaleti, bazen kanunsuzluğu ve sınır yaşamının zorluklarını işleyen film türünü de tanımlar. Western filmleri, genellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında Amerikan Batısı’nda geçer ve yalnız kovboylar, çiftlik sahipleri, kanun adamları, kanun kaçakları, yerli Amerikalılar ve yerleşimciler gibi karakterleri merkezine alır. Bu tür, sinemanın en eski ve en ikonik türlerinden biridir.

Western Filmlerinin Alt Türleri Nelerdir?

Western türü zamanla kendi içinde çeşitlenerek birçok alt türe ayrılmıştır. İşte başlıcaları:

• Klasik Westernler: Türün temel kurallarını ve ideallerini yansıtan, genellikle net iyi-kötü ayrımının olduğu filmler.
• Spaghetti Western: 1960’larda İtalyan yönetmenler tarafından düşük bütçeyle çekilen, daha stilize, şiddet dozu yüksek ve anti-kahramanları öne çıkaran filmler. Western ne demek denince akla gelen önemli alt türlerdendir.
• Epik Western: Geniş manzaraları, büyük ölçekli hikayeleri ve tarihi olayları konu alan filmler.
• Western Komedi: Western kalıplarını mizahi bir dille ele alan filmler.
• Neo Western (Modern Western): Günümüzde geçen ancak klasik western temalarını (kanunsuzluk, adalet arayışı, sınır karakterleri) işleyen filmler.
• Romantik Western: Aşk hikayelerini western atmosferinde anlatan filmler.
• Müzikal Western: Şarkı ve dansların western hikayesiyle birleştiği filmler.
• Ostern (Kızıl Western): SSCB ve diğer Doğu Bloku ülkelerinde üretilmiş western filmleri. Genellikle Kızılderilileri veya devrimci figürleri olumlu gösterirler.
• Revizyonist Western: Klasik westernlerin ideallerini, kahramanlık mitini ve Kızılderililere bakış açısını sorgulayan, daha karanlık ve gerçekçi filmler. Bazen Acid Western ile aynı anlamda kullanılır.
• Acid Western: Revizyonist westernin daha uç, karşı kültür etkileri taşıyan, gerçeküstü öğeler barındırabilen alt türü.
• Çağdaş Western: Neo Western ile benzerlik gösterir, modern çağın atmosferinde geçen ama klasik western motiflerini kullanan filmler.
• Western Bilim Kurgu: Western temalarını bilim kurgu öğeleriyle birleştiren filmler.
• Körî (Curry) Western: Hindistan menşeli westernler.
• Kimçi Western (Guksu Western): Güney Kore yapımı westernler.
• Oryantal Western: Uzak Doğu kültür ve mekanlarında geçen western motifli filmler.
• TV Westernleri: Televizyon dizisi formatındaki western yapımları.
• Northern: Kanada’da geçen, genellikle Kanada Atlı Polisleri’nin (Mounties) maceralarını konu alan filmler.
• Yeşilçam Westernleri: Türkiye’de özellikle 1960’lar ve 1970’lerde çekilen yerli western filmleri.

En İyi Western Film Örnekleri (Türlere Göre)

Western türünü ve alt türlerini daha iyi anlamak için bazı önemli örnekler:

• Klasik Western: John Ford’un “The Searchers” (Çöl Aslanı), Howard Hawks’ın “Rio Bravo” (Kahramanlar Şehri).
• Spaghetti Western: Sergio Leone’nin “The Good, the Bad and the Ugly” (İyi, Kötü ve Çirkin), “Once Upon a Time in the West” (Batıda Kan Var).
• Revizyonist Western: “Little Big Man” (Küçük Dev Adam), Clint Eastwood’un “Unforgiven” (Affedilmeyen).
• Çağdaş/Neo Western: Coen Kardeşler’in “No Country For Old Men” (İhtiyarlara Yer Yok), Sam Peckinpah’ın “Bring Me the Head of Alfredo Garcia”.
• Müzikal Western: “Seven Brides for Seven Brothers” (7 Kardeşe 7 Gelin).
• Kimçi Western: “The Good, the Bad, the Weird” (İyi, Kötü ve Tuhaf).
• Western Bilim Kurgu: “Westworld” (film ve dizi), “Wild Wild West”.
• TV Westernleri: “Little House on the Prairie” (Küçük Ev), “Kung Fu”.

Türk Western Filmleri (Yeşilçam Westernleri) Var Mıdır?

Evet, Türk sinemasında da Western rüzgarları esmiştir. Yeşilçam Westernleri olarak adlandırılabilecek bu yerli ‘kovboy’ filmleri özellikle 1960’lı ve 1970’li yıllar boyunca popülerdi. Bu furyanın ilk örneği olarak 1962 tarihli Nuri Akıncı filmi “Beş Hikaye” gösterilir. 1967’den itibaren bu türde bir artış yaşanmış ve yaklaşık 7 yıl boyunca 50 kadar Türk Western filmi çekilmiştir.

Tamer Yiğit, Cüneyt Arkın, Ayhan Işık, Yılmaz Güney, Kartal Tibet, Sadri Alışık, Öztürk Serengil, Yılmaz Köksal başta olmak üzere Yeşilçam’ın birçok ünlü oyuncusu bu westernlerde rol almıştır. Çetin İnanç’ın yönettiği ve Yılmaz Köksal’ın başrolünü oynadığı 1971 yapımı “Çeko” filmi, Anadolu’da büyük gişe başarısı yakalamıştır. Bu filmler, western ne demek sorusuna Türk sinemasının verdiği özgün yanıtlardır.

Western Tarzı Giyim ve Kültür Unsurları Nelerdir?

Western tarzı denildiğinde akla ilk gelenler genellikle giyim kuşamdır:

• Kovboy Çizmeleri: Genellikle deriden yapılan, topuklu ve sivri burunlu çizmeler.
• Kot Pantolonlar (Denim Jeans): Dayanıklılığı nedeniyle tercih edilen, ikonikleşmiş pantolonlar.
• Kovboy Şapkaları: Geniş kenarlıklı, başı güneşten ve yağmurdan koruyan şapkalar.
• Büyük Tokalı Kemerler: Genellikle gösterişli ve metal tokaları olan deri kemerler.
• Gömlekler: Ekose desenli veya özel işlemeli (yoke) gömlekler.
• Deri Yelekler ve Ceketler: Özellikle püsküllü olanları popülerdir.
• Bandanalar: Boyuna veya yüze bağlanan renkli kumaş parçaları.

Kültürel unsurlar ise şunları içerir: At kültürü, çiftlik yaşamı, country müziği, rodeo, bireyselcilik, doğayla mücadele, kanun ve düzen kavramları (şerif, kanun kaçağı), düello miti ve sınır kasabası yaşamı.