İsmini Karadeniz denizinden alan Karadeniz bölgesi, Sakarya ovasının doğu kısmından başlayıp Gürcistan ülkesinin sınırına kadar olan bölgeye verilen addır. Türkiye’de yer alan yedi coğrafi bölgeden biri olan Karadeniz bölgesi, kapladığı alan bakımından en büyük 3. bölge ünvanını taşımaktadır. Bunun dışında doğu noktasıyla batı noktası arasında ciddi uzaklık farkı olmasından dolayı yerel saat hesaplamalarında en fazla fark Karadeniz bölgesinde çıkmaktadır.
Bölgenin en gelişmiş şehirleri ve yüz ölçümü olarak da en büyük şehirleri Samsun (1.250.076 kişilik nüfusa sahiptir), Trabzon ve ardından Ordu’dur. Karadeniz’in bölümlerine bakıldığında, Doğu Karadeniz bölgesine ve Orta Karadeniz bölgesine nazaran Batı Karadeniz bölgesi coğrafi özellik olarak daha düz bir yapılanmaya sahip olduğundan buradaki yerleşmeler daha dağınık şekilde olmuştur.
Doğu Karadeniz bölgesinde daha ağırlıklı olmak üzere Orta Karadeniz’de de özellikler daha yüksek ve daha engebeli olduğundan yerleşme belirli bölgelerde olmuştur.
Karadeniz bölgesinin genel özellikleri
Bölümleri
Batı Karadeniz Bölümü : Batı Karadeniz bölümü Adapazarı ve Bilecik ilinin doğusundan Kızılırmak deltasının batı kenarına kadar uzanmaktadır. Bu bölüm genel olarak dağlık arazilerden oluşmaktadır. Batı Karadeniz bölgesinin en gelişmiş şehri ise Zonguldak’tır.
Zonguldak’ta yaşayan halkın en önemli gelir kaynağı ormancılık ve orman ürünleri üretimidir. Bunun dışında Düzce’de ve Bolu’da pek çok kereste fabrikası da işletilmektedir. Batı Karadeniz’in Türkiye için asıl önemi maden çıkarabilme ve işlenebilme imkanının bulunmasıdır.
Ereğli ve Karabük illerinin çevre kısmında yer alan maden işletmeleri ülke ekonomisine önemli derecede katkı sağlamaktadır. Zonguldak ilinden ve çevre bölgelerinden de bol miktarda maden çıkarılabilmektedir.
Doğu Karadeniz Bölümü : Ordu’nun doğusunda yer alan Melet çayından itibaren Gürcistan’a olan sınıra değin uzanan hat Doğu Karadeniz bölümüdür. Karadeniz bölgesinde genel anlamda en fazla yükseltiye sahip ve en çok dağlık alanın bulunduğu bölgedir.
Doğa olayları açısından da en fazla heyelan olayı bu bölgede gerçekleşmekle birlikte bununla bağlantılı olarak en fazla yağış alan Karadeniz bölümüdür. Orta Karadeniz’de iç kesimler ve kıyı kesimler arasındaki fark çok fazladır. Nüfus olarak kırsal bir nüfusa ve dağınık yerleşme şekline sahiptir.
Bununla birlikte tarım açısından makinalaşmanın çok az geliştiği bir bölüm olmaktadır. Bölgenin ülke ekonomisine en büyük artısı tarım alanında sağlanmakla birlikte en gelişmiş illeri de Trabzon ve Rize’dir.
Orta Karadeniz Bölümü : Sinop’un doğu kısmından başlayarak Melet çayında biten bölüm Orta Karadeniz bölümüdür. Güney kısma daha fazla hakim olarak Amasya’yı, Çorum’u ve Tokat illerini kapsayan bu bölge, yer şekilleri açısından da Batı karadeniz ve Doğu karadeniz bölgelerine göre daha düzlüktür.
Dağların yükseltisi az olduğundan dolayı buna bağlı olarak ulaşım imkanları ve tarım alanları diğer bölgelere göre çok daha gelişmiş durumdadır. Karadeniz bölgesinin yıl içinde en az yağış gören bölgesi Orta Karadeniz bölümüdür ve ülke ekonomisine katkısı tarım alanındadır.
Akarsular ve göller
Türkiye’nin akarsu ve göl zenginliği bakımından en zengin bölgelerinden biri Karadeniz bölgesidir. Türkiye’nin sahip olduğu en uzun ırmak olan Kızılırmak, Orta Karadeniz bölümünden denize dökülebilmektedir.
Aynı zamanda yine Orta Karadeniz bölgesinden Karadeniz’e dökülen Yeşilırmak gibi önemli bir ırmak da bulunmaktadır. Artvin ilinde bulunan Çoruh nehri, dünya üzerindeki en derin nehirlerden ve en hızlı akan nehirlerden biri olma özelliğine sahiptir.
Ayrıca Artvin ili ve çevre illerindeki çoğu çay ve dere Çoruh Nehri’ne bir şekilde kol olarak bağlanmaktadır. Bu nehirin bir çok bölgede bağlantısı bulunmaktadır. Kaynak olarak Mescid dağından çıkan Çoruh nehri, batı tarafından İspir ve Bayburt’tan geçerek Artvin sınırlarına girmektedir.
Artvin’den ve Borçka’dan geçtikten sonra il sınırlarını terk ettiği gibi ülke sınırlarını da terk ederek Batum’dan Karadeniz’e dökülmektedir.
Bunun dışında Karadeniz bölgesinde bulunan en önemli akarsulardan birisi de Kelkit çayıdır. Uzunluk olarak 320 kilometre gibi bir uzunluğa sahip olan Kelkit çayı, Sivas’ın bir kaç ilçesinden ve Giresun’un bir kaç ilçesinden geçtikten sonra Orta Karadeniz bölgelerindeki vadilerden Karadeniz’e dökülmektedir.
Karadeniz bölgesinde yer alan doğal göller Abant, Yeniçağa ve Efteni gölleriyken oluşturulan yapay göller Zinav, Çamlıdere, Yedigöller, Sarıyar, Sera ve Gökçekaya gölleridir.
İklim ve bitki örtüsü
Türkiye’nin kıyı şeridinde ılıman ve yıl boyu yağışlı olduğundan otomatikman Karadeniz bölgesinde de Karadeniz iklimi görülmektedir. Bu iklimin oluşmasının sebebi, Karadeniz bölgesinden gelmekte olan nemli yapıdaki havanın kıyıya paralel olan Kuzey Anadolu dağlarına bol miktarda yağış bırakmasıdır.
Böylece Türkiye’nin en yağışlı bölgesi de Karadeniz olmaktadır. Bu yağışlar sadece belirli mevsimlerde değil, genel olarak tüm yıl boyunca devam etmektedir. Durum böyle olunca da bu bölgede asla kuraklık ya da orman yangınları gibi durumlar meydana gelmemektedir.
Günlük olarak ve yıllık olarak da sıcaklık farkları sürekli yağmur olduğundan dolayı çok fazla değişmemektedir. Karadeniz bölgesinin doğal bitki örtüsüne bakıldığında ise, kıyı bölgelerde hem yağış miktarının hem de nem oranının fazlalığı bol miktarda geniş yapraklı ağaçlara sahip ormanlar olduğu görülmektedir.
Türkiye’nin genel olarak orman varlığının yüzde yirmi beşlik kısmı Karadeniz bölgesinde yer almaktadır ve genel olarak yedi coğrafi bölge arasında en fazla orman bu bölgede bulunmaktadır.
Tarım ürünleri
Karadeniz bölgesinde yetiştirilen başlıca tarım ürünleri şunlardır;
Çay : Karadeniz denilince akla ilk gelen tarım ürünü kuşkusuz ki çaydır. Giresun ilinden başlayıp Gürcistan’a kadar olan kıyı kısmında çok fazla çay tarlası bulunmaktadır. En yoğun Rize bölgesinde yetişen çay, Türkiye’deki rezervinin yüzde yüzlük kısmını yani tamamını Karadeniz bölgesinden karşılayabilmektedir.
Mısır : Karadeniz halkının temel beslenme ürünlerinden biri olan mısır, tüm kıyı şeridi boyunca yetiştirilebilmektedir. Daha çok halk kendi tüketimi için ürettiğinden, çok fazla ticari alanlarda üretildiği görülmemiştir.
Fındık : Ordu, Trabzon ve Giresun Karadeniz’de en çok fındık üretilen bölgelerdir. Türkiye’deki fındık üretiminin yüzde seksen üçlük gibi bir kısmı Karadeniz bölgesinde yetiştirilmektedir.
Elma : Amasya bölgesini de içine alan Karadeniz bölgesi, doğal olarak elma üretiminde de söz hakkına sahip olmaktadır. Amasya elmasının dışında Tokat’ta ve Kastamonu’da da bol miktarda elma üretilmektedir.
Tütün : Özellikle Tokat, Samsun ve Amasya gibi illerin bulunduğu Orta Karadeniz bölgesinde üretimi yapılan tütün, aynı zamanda Düzce gibi Batı Karadeniz dolaylarında da üretilmektedir. Ülkenin sahip olduğu tütün rezervinin yüzde on beşi Karadeniz bölgesinde yer almaktadır.
Kivi : Son yıllarda üretilmeye başlanan kivinin üretildiği bölgeler Trabzon ve Rize’dir.
Soya fasulyesi : Son bir kaç yıldır iyiden iyiye rağbet gören soya fasulyesinin üretildiği iller Giresun ve Ordu’dur.
Hayvancılık
Karadeniz bölgesinde tarımcılık olduğu kadar hayvancılık da çok önemli gelir kaynaklarından biri rolündedir. Kıyı bölgelerde yoğun bitki örtüsünün bulunması, dağların yüksek yamaçlarında gür şekilde dağ çayırlarının olması ve arazi yapısının engebeli kısımlardan oluşup nemli iklim de görülmesi büyükbaş hayvancılıkla uğraşmak için bütün koşulların yeterli olmasını sağlamıştır.
Bunun dışında hayvancılık olduğu kadar ondan da önce akıllara balıkçılık gelmektedir. Karadeniz bölgesine özgü yöresel bir unsur olan “hamsi” balığı, Karadenizlilere ithaf edilmiş balık çeşitlerinden bir tanesidir.
Bunun dışında Türkiye’nin balık rezervinin yüzde seksenlik bir kısmı Karadeniz bölgesinden karşılanabilmektedir. Ancak vatandaşların bilinçsiz davranışları sonucunda oluşan aşırı avlanma durumu ve denizin pislenmesi neticesinde de balıkların üretim seviyesinde düşüşler meydana gelebilmektedir.
Son olarak bir başka hayvancılık türü de arıcılıktır. Kaliteli balların üretilebileceği yaylalara sahip olan Karadeniz bölgesinin en çok bilinen balı Anzer yaylasından elde edilen anzer balıdır. Bu yüzden Rize’nin Anzer bölgesi ballarıyla anılmaktadır.
Ulaşım koşulları
Geçmiş yıllara bakıldığında sadece deniz yoluyla ulaşım sağlanabilen Karadeniz’e, günümüzde pek çok gelişmiş ulaşım seçenekleri bulunmaktadır. Günümüzde pek çok iskele yapılan Karadeniz bölgesinde başlıca limanlar Trabzon ilinde, Zonguldak ilinde ve Samsun ilinde bulunmaktadır.
Aynı zamanda Samsun’da bulunan liman ve Zonguldak’taki liman inşa edilen demir yolu hatlarıyla Anadolu bölgesinin iç bölgesinde yer alan bölümlere de bağlanmaktadır. Karadeniz’deki kıyı şeridi, bölgenin kıyı kesimlerinde yer alan bir çok ili de birbirine bağlama özelliklerine sahiptir. Kıyı yolunun en doğu kısmında bulunan Sarp isimli sınır kapısı, Türkiye ile Gürcistan arasında bulunan sınır kapısıdır.
Kara ve deniz yolunun haricinde pek çok hava yolu ulaşımı da bulunan Karadeniz bölgesinde Tokat’ta, Amasya’da, Giresun’da, Sinop’ta, Ordu’da, Trabzon’da, Zonguldak’ta ve Samsun’da hava limanları bulunmaktadır.