süt

Anne sütü, bebeklerin sağlığı ve bağışıklık sistemlerinin güçlenmesi için büyük önem taşıyor. Anne sütü ile beslenen çocuklarda başta enfeksiyon hastalıkları olmak üzere birçok hastalığın ve alerjilerin görülme sıklığı azalmakla birlikte beyin ve zeka gelişimi daha iyi oluyor. Bu nedenle emzirme sürecinde beslenmeye dikkat etmek gerekiyor.Nelere dikkat etmeli?

• Dengeli beslenmek, günde 6 öğün beslenmek ve bu öğünleri atlamamak
• Günde yaklaşık 4 litre sıvı almak. Çünkü sıvı tüketimi süt üretimi artırır.
• Taze meyve suyu, süt gibi besleyici içecekler tüketmek
• Hamilelik sırasında alınmış olan prenatal vitaminlere emzirme sürecinde de devam etmek
• Bir emzirme rutini oluşturmaya çalışmamak gerekir. Çünkü bebekler zaten 6 veya 8 haftada kendi rutinlerini oluşturuyorlar.

Nasıl beslenmeli?

• Bol miktarda meyve ve sebze (Günde en az beş porsiyon hedeflenebilir)
• Enerji, süt üretimi için çok önemlidir. Bu nedenle enerji vermesi için bol miktarda ekmek, pirinç ve patates gibi nişastalı yiyecekler tüketilmesi gerekir.
• Bazı kadınlarda bebeğin doğumundan sonra bağırsak ve kabızlık sorunları görülür. Lif bu gibi durumlarda çok gereklidir. Kahverengi ekmek, makarna, pirinç, bakliyat, meyve ve sebzelerde lif bulunduğunu hatırlatalım.
• Yağsız et ve tavuk, balık (biri yağlı balık olmak üzere haftada en az iki kez balık), yumurta ve fasulye, mercimek türü bakliyat gibi protein kaynaklarını almak gerekir.
• Süt, peynir ve yoğurt gibi kalsiyum içeren süt ürünleri çok önemlidir. Kalsiyum alımı, hızlı gelişen kemikleri beslediği için hamilelikte olduğu kadar emzirirken de çok önemli olduğunu unutmayın.

Hangi yiyeceklerden uzak durmalı?

• Haftada iki orta boy teneke kutu ton balığından fazla yemek doğru değildir. Çünkü bu balıklarda bulunan cıvanın bir miktarı sütünüze karışır ve yüksek miktarda cıva bebeklerin sinir sisteminin gelişmesine zarar verebilir.
• Emzirdiğiniz süre içinde başka her türlü yiyeceği normal miktarda yiyebilirsiniz. Ancak ailenizde alerji gibi sorunlar olmuşsa dikkat etmek gerekir.
• Katkı maddeli ürünlerden kesinlikle uzak durulmalı.
• Fazla baharat ve şarküteri bebeklerde gaz yaptığından sakınılması gereken besinlerdir.
• Brokoli, soğan, lahana, yeşil biber gibi gaz yapan yiyeceklerden de sakınılması bebeğin gaz problemi açısından çok önemli.
• Genel kuralı unutmayın: sizi etkileyen bir yiyecek, büyük olasılıkla bebeğinizi de etkiler.

Emziren Annenin Beslenmesi Nasıl Olmalıdır?

Bebeğini emziren anne ne iki kişilik yemeli, ne de hızla kilo vermeye çalışıp diyet yapmalıdır. Emzirmek, annenin metabolizmasına günlük 500 kalorilik ekstra bir gereksinim yükleyecektir. Dengeli beslenen; sebze meyveyi, süt ve süt ürünlerini, proteinden zengin gıdaları ve tahıl grubunu yeterince tüketen bir anne hem kendisinin hem de bebeğinin ihtiyacını karşılayacaktır. Emziren annenin günlük beslenmesinde, en az 3 porsiyon süt veya süt ürünü, 5 porsiyon taze sebze meyve, 3-4 porsiyon et, tavuk, balık, yumurta, baklagiller bulunmalıdır. Eğer, anne yeterli ve dengeli beslenmiyorsa, hem bebeği gereğince besleyemeyecek, hem de kendi sağlığı uzun dönemde olumsuz etkilenecektir.

Bir diğer önemli konu da, sıvı alımıdır. Bu konuda, vücudun susuzluk hissine kulak vermek yeterli olacaktır. Anne ihtiyaç hissettikçe, özellikle emzirme sırasında yeterince su, bitki çayları, meyve suyu, ayran, komposto gibi sıvılar tüketmelidir.

Kafeinin fazla tüketimi ( günde 1-2 fincandan fazla kahve ), bebekte huzursuzluk, uyku problemlerine yol açabileceğinden önerilmez. Zaten uykuya dalamayan, zor uyuyan bir bebek de hiçbir anne için istenecek bir şey değildir ! Kolalı içeceklerden de aynı nedenle mümkün olduğunca kaçınmalı, çay ise açık ve limonlu içilmelidir.

Emziren anne ve sigara birlikte düşünmek istemeyeceğimiz bir kombinasyondur. Bebeğin sigara dumanına veya annenin üstüne sinmiş kokuya maruz kalması bir yana, anne sütündeki kalıntılar da huzursuzluk, kusma ve ishale, bebeğin yeterli kilo alamamasına yol açabilir. Sigara tiryakisi anneler gebelikle birlikte, bu kötü alışkanlıklarından kurtulmalıdırlar.

Emziren Anne İlaç Alabilir Mi?

Emziren anne, ne nedenle olursa olsun ilaç kullanacağı zaman kendi doktoruna veya bebeğin doktoruna danışmalıdır. Tüm ilaçlar anne sütüne geçer, fakat bazıları annenin emzirmeye devam etmesi için engel oluşturmazlar.

Anne Sütünü Arttıran Gıdalar Nelerdir?

Anne sütünü arttıran gıdalar hep merak edilmektedir. Aslında pek de böyle mucizevi bir gıda yoktur. Anne; sütünün yeteceğine inanır, bebeği istedikçe emzirirse, dengeli beslenir ve yeterli sıvı alırsa anne sütü artacaktır. Ancak emzirmede psikolojik faktörlerin önemini göz ardı etmemeliyiz, eğer anne belli bir gıdanın sütünü arttırdığına inanıyorsa ( sadece bu inanış bile sütü arttırabilir), aşırıya kaçmadan o gıdayı almasında yarar vardır.

Emziren Annenin Kaçınması Gereken Gıdalar Nelerdir?

Eğer, bebek annenin aldığı bazı gıdalara hassasiyet gösteriyor, sonrasında huzursuz oluyorsa anne bir süre o gıdadan uzak kalmayı deneyebilir. Bebeğin rahatladığını fark ederse, emzirme süreci boyunca o gıdayı beslenmesinden çıkarabilir. Ailede belli bazı gıda alerjileri varsa, bu gıdalarda da dikkatli olmakta yarar vardır. Kesin kanıtlanmış olmasa da, lahana, karnabahar, kuru baklagiller, soğan sarımsak gibi keskin kokulu gıdalar sıkça suçlanmakta, bebekte gaz sancısını arttırdığı ileri sürülmektedir. Böyle bir durum gözlenirse, anne bir süre bu gıdalardan uzak kalmayı deneyebilir.

Dr. Nilüfer Toprakçı

EMZIREN ANNELER NE YEMELI NASIL BESLENMELI PRATIK BILGILER?

Emziren anneler için pratik bilgiler!

Annenin gebelikte ve emziklilikte yeterli ve dengeli beslenmesi bebeğin sağlıklı doğması ve anne sütü veriminin artmasında büyük rol oynuyor. Annenin gebelikte yeşil yapraklı sebzeler ile su ürünlerini tüketmesi bebeğin beyin gelişimine katkıda bulunuyor.

Anadolu Sağlık Merkezi çocuk Hastalalıkları Uzmanı Dr. Ela Tahmaz emziren annelerin beslenmesi ile ilgili faydalı bilgiler ve lohusa annelere pratik öneriler verdi.

Anne sütü bebeğin hem sağlıklı olması, tüm besin ögeleri gereksinmesini karşılaması, kolaylıkla sindirilebilir ve enfeksiyonlara karşı koruması açısından yeri doldurulamaz bir besin.

Anne sütü doğumdan sonraki ilk yarım-bir saatlik süre içinde ve başka hiçbir ek besin, su dahil, verilmediğinde bebekler için en ideal besindir. Emziklilik (laktasyon) genellikle meme büyümesi, süt salgılanmasının başlaması ve başlayan süt salgılanmasının devamı olmak üzere üç döneme ayrılır. Herbir dönem metabolik üreme hormonlarıyla denetlenir. Emzirmenin başarılı olduğunu söyleyebilmek için annenin bebeğini güçlük çekmeden, hemen doğum sonrasında emzirmesi ve bebeğin sağlıklı olarak kilo alması gereklidir. Emzirme döneminde bedensel, psikolojik, doğum öncesi ve sonrası bir takım etmenler etki eder.

Emzirmede annenin salgıladığı süt, aldığı besinlerin bir ürünüdür. Süt salgısı için gerekli besinler annenin kendi gereksinmesine ek sayılmalıdır. Yenidoğan bebeğin beslenmesi için annenin salgıladığı sütün enerjisi ve besin ögeleri, annenin yedikleri ile kendi vücudundaki depolardan sağlanmaktadır. Emziren bir annenin beslenmesindeki amaç, kendi fizyolojik gereksinmelerini karşılayarak, vücudundaki besin yedeğini dengede tutmak ve salgılanan sütün gerektirdiği enerji ve besin ögelerini karşılamaktadır. Emzikli kadınlar için enerji ve besin ögeleri gereksinmeleri kişisel özelliklere göre farklılık gösterir. Bu özellikler sık doğumlara bağlı olarak depoların azalması, enfeksiyon sıklığı, beslenme yetersizliğinin varlığı ve derecesi, fiziksel uğraşların ağırlığı gibi enerji harcamasını
arttıran etmenlerdir.

Annenin gebelikte ve emziklilikte yeterli ve dengeli beslenmesi bebeğin sağlıklı doğması ve anne sütü veriminin artmasına neden olmaktadır. Annenin gebelikte koyu yeşil yapraklı sebzeler ile su ürünlerini tüketmesi bebeğin beyin gelişimine katkıda bulunmakta ve ileriye yönelik sağlık sorunları önlenmektedir. Emziklilikte süt salgılanması, kadının normal gereksinimden daha fazla enerji, protein, vitamin ve mineralleri almasını gerektirir.

ENERJİ:
Emzikli kadının salgıladığı sütteki enerjinin önemli bir kısmı yediklerinden sağlanır. Kadının aldığıenerji tam olarak süt enerjisine dönüşememekte, vücut dokuları da bir miktar harcanmaktadır. Diyetin sağladığı enerjinin %80 oranında süt enerjisine dönüştüğü kabul edilmektedir.Sağlıklı bir annenin günde ortalama 700-800 ml süt salgıladığı esas alındığında emziklilik döneminde günlük enerji gereksinmesine 750 kalori ek yapılmalıdır. Bu miktarın 500 kalorisi annenin yediklerinden, 250 kalorisi ise gebelikte kazanılan depolardan karşılanır.

SIVI:
Emziklilikte su metabolizmasında artış vardır. Alınan su süt salgılanmasıyla, metabolik su ise artan yiyecek alımıyla artmaktadır. Süt miktarının değişmemesi için annenin sıvı alımını arttırmak gerekir. Günlük alınan toplam sıvı miktarı yaklaşık 3 litre olmalıdır. Bu miktar pratik ölçülerle 12 su bardağı su, süt, ayran, hoşaf, komposto, limonata, şerbet, meyve suları şeklinde önerilmektedir. çay, kahve gibi içecekler süt verimini azaltmaktadır.
Dengeli ve yeterli beslenen kadınlarda, gebelikte biriken deri altı yağ dokusu, emziklilikte süt yapımında kullanılır. Bu süre içinde zayıflama diyeti yapılmamalıdır.

EMZİKLİLİKTE GüNLüK BESLENME PLANI
KAHVALTI: 
1 su bardağı süt (kalsiyumla zenginleştirilmiş)
1 yumurta
1 kibrit kutusu kadar peynir
4-5 zeytin
1-2 ince dilim ekmek
1 meyve veya domates-salatalık

ARA öĞüN:
Meyve, süt

öĞLE:
1 porsiyon etli sebze yemeği
1 porsiyon pilav veya makarna
1 kase yoğurt veya ayran
1 ince dilim ekmek
Salata, meyve

ARA öĞüN:
1 kibrit kutusu kadar peynir
1-2 ince dilim ekmek
Meyve veya domates

AKŞAM:
çorba ( tarhana, mercimek, sebze veya yoğurtlu çorbalar)
2-3 yumurta kadar et (balık, tavuk) veya kıymalı sebze yemeği
1 porsiyon zeytinyağlı sebze yemeği
Salata
1 kase yoğurt veya sütlü tatlı
1-2 ince dilim ekmek

GECE:
Meyve, süt veya sütlü tatlı

NOT:
Yemek aralarında ıhlamur, nane, papatya gibi bitki çayları, az şekerli limonata ve komposto içilebilir.
LOHUSA ANNEYE PRATİK öNERİLER
Anneler eski vücut ağırlıklarına dönmek için acele etmemelilerdir. Bu süre 6 ay ya da daha fazla sürebilir. Bebeğinizi emziriyorsanız eski formunuza daha kolay dönebilirsiniz.
Gebelik sırasında önerilenden fazla kilo aldıysanız her ay iki kilo kaybetmeniz normaldir. Ayda iki kilodan fazla ağırlık kaybı doğru değildir.
Lohusalar zayıflama diyeti uygulamamlıdır. Ancak unlu, yağlı ve şekerli besinleri aşırı yememeğe dikkat edilmelidir.
Doğumdan sonra bebeği emzirirken gebelik öncesi döneme göre daha fazla sıvı besin alınmalıdır.
Kalsiyum yönünden zengin olan süt, yoğurt ve peynir belirtilen miktarlarda düzenli plarak tüketilmelidir.
Hergün bir adet yumurta ve bir porsiyon etli sebze yemeği veya kurubaklagil yenilmelidir.
Kuru fasulye, nohut, mercimek ve bulgur karışımı yemekler, portakal, mandalina, domates,maydanoz, yeşil biber, taze soğan gibi C vitamini yönünden zengin sebze ve meyvelerle birlikte tüketilmelidir.
Vitaminlerden zengin sebze ve meyveler diyette her öğün olmalıdır.
Salam, sosis, sucuk gibi katkı maddesi içeren diğer hazır gıdalar mümkün olduğu kadar yenmemelidir.
D vitamini besinlerde bulunmaz. Ancak güneş ışınlarının doğrudan cilde yansıması ile sağlanır. Bu nedenle emzikli anne güneşlenmeye özen göstermelidir.
Yemeklerde mutlaka iyotlu tuz kullanılmalıdır. Doğal besinlerde yeterince alınmayan iyot, ancak iyotlu tuzun kullanılması ile anne sütünden bebeğe geçer.
Kuru yemişler ve kuru meyveler yoğun enerjileri yanında, demir ve kalsiyum gibi minerallerden de zengindir. Ağırlık kontrolü yapılarak bu besinler tüketilebilir.
Kansızlığa neden olduğundan yemeklerle birlikte çay içilmemelidir. çay kuşluk, ikindi gibi öğün aralarında, yani yemek yendikten 1-2 saat sonra açık olarak içilmeli, çaylara limon, limon suyu eklenmelidir. İçecek olarak ıhlamur, nane, papatya, kuşburnu gibi bitki çayları tercih edilmelidir.
Sebzelerin, makarna ve eriştenin haşlama suları dökülmemelidir. Kuru fasulye, nohut ve barbunya gibi kurubaklagiller iyice yıkandıktan sonra ıslatılmalı ve haşlama suları dökülmemelidir.
Hazır meyve suları, gazoz ve kolalı içecekler yerine taze sıkılmış meyve suları, ayran ve limonata tercih edilmelidir.
Pekmez kan yapıcı, şeker ise boş enerji kaynağıdır. Şeker yerine tatlı olarak pekmez yenmesi kansızlığa karşı alınacak önlemlerden biridir.
Tarım ürünlerine haşare öldürücü ilaçlar atıldığından, sebze ve meyveler iyice yıkanmalıdır.
Yiyecekler hazırlanırken ellerin temiz olmasına dikkat edilmelidir. Eller sık sık sabunlu su ile yıkanmalıdır.
Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.
Doktora danışılmadan ilaç kullanılmamalıdır.
Emzirme süresince bebeğin hep memede olması ve emerken uykuya dalması emzirmenin iyiye gittiğinin bir işaretidir.
Başarılı bir emzirme için bebek rahat olmalı, yorgun ve tok olmamalıdır, burun delikleri temiz olmalı, rahat soluk alması sağlanmalıdır.
Bebeğin emme refleksi memenin ağzına yerleştirilmesi ile oluşur. Bebeğin ağzına birkaç damla süt sıkılarak tadını alması ve emmeyi başlatması istenmektedir.
Emzirme süresi her bebeğe göre değişebilir, doygunluğa ulaşması yani olgun sütü emmesi beklenmelidir.
ANNE SüTüNüN FAYDALARI
Yeni doğan bebek için en ideal besin anne sütüdür.
Anne sütü en doğal ve taze besindir.
Anne sütü kolay sindirilir.
Anne sütü her zaman temizdir, mikropsuzdur.
Anne sütü bebeğinizi hastalıklardan korur.
Anne sütü bebeğinizle aranızda özel sevgi bağı kurulmasını sağlar.
Doğumdan sonra ilk birkaç gün içinde gelen koyu ağız sütünü ziyan etmeden bebeğinize mutlaka veriniz.
Gebelik sırasında memenize masaj yaparak emzirmeye hazır duruma getiriniz.
Emziklilikte beslenmenize dikkat ederseniz sütünüz iyi gelir, bebeğiniz sağlıklı büyür.
Normal beslenmenize ek olarak günde 10-12 su bardağı kadar sıvı yiyecekler ( süt, ayran, komposto, çorba gibi) tüketiniz.
Bebeğinize ilk 6 ay sadece anne sütü veriniz.
Her ay bebeğinizin kilosunu kontrol ediniz.
6. aydan sonra anne sütü tek başına yeterli değildir. Bu ayda ek besinlere başlanmalıdır. Anne sütünü ek besinlerle birlikte 1-1,5 yaşına kadar verebilirsiniz.