İçindekiler
Bütün dünyada olduğu gibi, ülkemizde de internet artık çok çeşitli amaçlar ve araçlarla kullanılıyor. İnterneti kullanım amaçlarımızdan belki de en önemlisi, habere ve bilgiye hızlı ve kolay bir şekilde ulaşmak. Habere ve bilgiye ulaşma, İnternet kullanma amaçlarımız arasında oldukça önemsenmesi gereken bir konu. Fakat daha da önemsenmesi gereken bir diğer konu ise “doğru olan habere- bilgiye” ulaşabilmek veya “doğru ile yalan haberi” birbirinden ayırt edebilecek donanımlara sahip olabilmektir.
Bilgi ve haber her devrin en önemli gücü olmuştur. Dijital çağda, teknoloji ile birleşen bilgi ise, çok çeşitli haber kaynaklarından, medya araçlarından ve özellikle sosyal medya platformlarından güvenilirliğinden emin olunmayan, şüpheli, yalan haberlerin ve bilginin dolaşımına hız katmıştır.
Bu durum, doğru ile yalan haber ayrımının yapılmasını hem bireysel hem de toplumsal olarak yapılmasını gerekli kılmıştır. Hiç düşündük mü, sosyal medyada her gün maruz kaldığımız onlarca bilgi ve haberin doğruluk payı ne kadardır, hangi kısmı doğru, hangi kısmı yalandır? Neyi empoze etmeye çalışmaktadır, haberin amacı gerçekten haber vermek mi, yoksa yanıltmak mıdır? Aslı astarı, kaynağı var mıdır?
Bütün bu sorular sanal dünyada karşılaştığımız haberlere ve bilgiye inanmadan önce düşünmemiz gereken sorulardan bazıları…
Bu düşüncelerden yola çıkarak ülkemizde, haberleri doğrulama platformları kurulmuştur. Bu platformlar, gündem oluşturan şüpheli haber ve bilgileri gazetecilik tekniklerine göre araştırıp, değerlendirerek doğrulama yapmakta ve kurdukları web siteleri aracılığıyla söz konusu haberin gerçeklik payını kamuoyu ile paylaşmaktadır. “Doğrula.org” da bu amaçlar doğrultusunda hizmet vermektedir. https://dogrula.org/
Ülkemizde internet kullanımının en yoğun olduğu alanların başında sosyal medya mecraları geliyor. We Are Social’ın Ocak 2019 verilerine göre, ülkemizde herhangi bir cihazla günlük internet kullanım süresi 7 saat 15 dakikayı buluyor. Yüzde 63 oranıyla dünyada en çok sosyal medya kullanan ülkelerden biriyiz. Türkiye, dünyanın en çok Facebook kullanan ülkeleri sıralamasında 43 milyon kullanıcıyla 9. sırada yer alıyor. Instagram’da 38 milyon kullanıcı ile 5. ,Twitter’da ise 9 milyon kullanıcı ile yine 5. sırada yer alıyoruz. Snapchat’te 6 milyon kullanıcı ile 10. Sırada iken Linkedin’de 7 milyon ile 17. sıradayız.
Hal böyle olunca günümüzde sosyal medya bir haberin veya bilginin en hızlı şekilde yayıldığı platformlar haline geliyor. Aynı zamanda yalan ve yanlış haberlerin de en fazla dolaşıma sokulduğu ve karşılaşıldığı yerler de yine sosyal medya mecraları oluyor. Bazen sadece dikkat çekici bir başlık ile yayılan yalan bir haber, bazen reklam amacıyla, bazen ise yanıltma, yönlendirme, nefret, kışkırtma veya dolandırma gibi amaçlar için de üretilebiliyor.
Bu durumda kullanıcılara düşen ise doğru haberi, aldatıcı-yanlış-yalan veya manipüle edici olanından ayırt edebilme yeteneğidir. Buna yetenek demek yanlış olmayacaktır çünkü yapılan araştırmalar, ülkemizde uydurma haberlerin yayınlanma oranlarının oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. (Oxford Üniversitesi Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü tarafından yayınlanan Dijital Haber Raporu’nun Türkiye Ek Raporuna göre, katılımcıların yüzde 49’u uydurma haberle karşılaştıklarını belirtmişlerdir.)
Aynı Haberi Farklı Platformlardan Araştırın!
İnternet doğası gereği iyi-kötü, yalan-doğru, zararlı-faydalı haber ve bilgilerin bulunduğu bir dünya. Bu yüzden bir haberin veya bilginin doğruluğundan emin olmak için, aynı haber güvenilir farklı kaynaklardan incelenmelidir. Haberi, farklı platformlardan okudukça doğrulama davranışı sağlanmış olacak ve doğru-yalan haber ayrımı kendiliğinden ortaya çıkmış olacaktır. Bu en çok kullanılan “haberi doğrulama” yöntemidir. Özellikle de politika, ekonomi ve sağlık gibi alanlarda, ulaşılmak istenen bilgiler ve haberler her zaman için doğrulanmaya ve teyit edilmeye her zamankinden çok daha muhtaç ve önemlidir.
Teyit.org’un yürüttüğü “Medya Kullanımı ve Haber Tüketimi: Güven, Doğrulama, Siyasi Kutuplaşmalar” saha çalışması raporuna göre, Facebook’u kullanan katılımcıların yarıdan fazlası haberleri de oradan takip ettiğini belirtiyor. Instagram kullanıcılarına bakıldığında ise bu platformdan haber takip etmeyenlerin oranı daha fazla olduğu görülüyor. Fakat bu durum, temelde “fotoğraf” paylaşma amacı ile kullanılan Instagram’ dan yalan haber-bilgi paylaşılmadığı anlamına gelmemeli. Zira günümüzde infografikler ve görseller yoluyla da birçok yalan ve yanlış bilgi üretilmektedir. Twitter kullananlar ise haberi, Twitter üzerinden daha yoğun takip ediyor. Bu yüzden twitter’da karşılaşılan şüpheli haber ve bilgilere doğrulama yapmadan kesinlikle itibar edilmemelidir.
Bununla birlikte kullanıcılar:
• Kaynağı belli olmayan, “İletişim bilgileri” ve “Hakkında” bilgisi bulunmayan web sitelerine itibar edilmemelidir.
• Habere ve bilgiye karşı, eleştirel ve sorgulayıcı bir bakış açısı geliştirilmelidir.
• Özellikle sosyal medyada dolaşımda olan habere ve bilgiye “doğrulamadan” güvenilmemeli ve kesinlikle paylaşılmamalıdır.
• Reklam, parodi, kışkırtma, provoke etme ve manipülasyon amaçlı haberlerin ve bilgilerin her daim ve her mecrada bulunduğu unutulmamalıdır.
• Asılsız haberlerdeki tarih ve saatler değiştirilmiş veya tutarsız olabilir. Tarihe, yere ve görsellere dikkat edilmelidir.
• Sahte haber siteleri genellikle güvenilir haber kaynaklarına çok benzeyen taklit bir adres (URL) kullanırlar. İnternet adreslerine dikkat edilmelidir.
• Sahte haberler montajlanmış, garip görüntüler veya videolar içeriyor olabilir. Görselleri doğrulamak için arama motorlarında aratarak fotoğrafların-görsellerin hangi zamana ait olduğunu görülebilir.
• Özellikle de sosyal medyada bulunan yalan haberler ilgi uyandırmak için olağan dışı iddialar, abartılmış başlıklar ve çok fazla noktalama işaretleri taşırlar. Bu da bir haberin asılsız olduğunun işaretlerindendir.
Bu kadar bilgiden sonra, internette doğru habere nasıl ulaşılır? Sorusunun cevabı da biraz netleşmiş olmalı. Bilinçli olmak her şeyin başında geliyor. Bilinçli olmak derken kastedilen ise, aynı haberi farklı kaynaklardan araştırmak, incelemek, akıl süzgecinden geçirirken objektif olabilmek yani sonuç itibari ile bireysel olarak da haberi-bilgiyi doğrulama becerisi kazanabilmektir.
5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ata Yayıncılık Ders Kitabı Cevapları Sayfa 109
5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Sayfa 109 Cevapları Ata Yayıncılık‘a ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.
5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ata Yayıncılık Ders Kitabı Cevapları Sayfa 109
5. Ebru, öğretmenin verdiği ödevi araştırırken yararlandığı tüm kaynakları ödevinin son bölümünde belirtmiştir.
Buna göre, Ebru için aşağıdakilerden hangisi kesin olarak doğrudur?
A) Sınıfta en iyi ödevi hazırlamıştır.
B) Ödevini önemsemeden hazırlamıştır.
C) Kaynakça gösterdiği için yazarın emeğine saygı göstermiştir.
D) Yapılan araştırmadaki bilgilerin güvenilir olduğu söylenemez.
B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, verilen kavramlardan uygun olanı yazınız.
- Genel ağ üzerinden bilgiye ulaşılırken güvenilir sayfalar tercih edilmelidir.
- Olası bir kimlik hırsızlığına karşı kişisel bilgiler sanal ortam üzerinde paylaşılmamalıdır.
- Bilgisayar, tablet, cep telefonu gibi teknolojik araçların bilinçsizce kullanımı özellikle çocukların sosyalleşme sürecini olumsuz yönde etkiler.
- Bilim insanlarını araştırmaya yönelten en önemli unsurlardan biri merak duygusudur.
- Bilimsel araştırmalarda yararlanılan eserler, çalışmanın sonunda yer alan kaynakça bölümünde gösterilir.
C. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Araştırmalarda yararlanılan eserlerin kaynakça bölümünde gösterilme nedenleri nelerdir?
2. Bilim insanlarını araştırma ve icat yapmaya iten nedenler nelerdir?
3. Teknolojik gelişmelerin sosyal ilişkiler üzerindeki olumsuz etkilerine örnekler veriniz.
4. Genel ağdan yapılan alışverişlerde dikkat edilmesi gereken unsurlar nelerdir?
5. Genel ağda ulaştığınız bir bilginin güvenilirliğini nasıl test edersiniz?
Ç. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların sonuna “D” yanlış olanların sonuna “Y” yazınız.
(D) Günümüzde bilgiye ulaşmak daha kolay hâle gelmiştir.
(D) Genel ağ, bilinçli kullanılmazsa sosyal ilişkileri olumsuz yönde etkileyebilir.
(Y) Bilimsel çalışmalarda yararlanılan her eseri kaynakçada göstermeye gerek yoktur.
(D) Bilim insanları yaptıkları çalışmalar ile insanların yaşamlarını farklı alanlarda kolaylaştırır.
5. Sınıf Ata Yayınları Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Sayfa 109 Cevabı ile ilgili aşağıda bulunan emojileri kullanarak duygularınızı belirtebilir aynı zamanda sosyal medyada paylaşarak bizlere katkıda bulunabilirsiniz.
İnternet ve Bilgi Güvenliğinizi Sağlamanın 10 Etkili Yöntemi!
1- Kişisel Verilerinizi Koruyun!
Sosyal ağlar sayesinde adımız, soyadımız, doğum tarihimiz, ilgi alanlarımız gibi kişisel verilerimizi paylaştığımız gibi çalıştığımız kurum, görevlerimiz ve projelerimize kadar birçok alanda da paylaşımlar yaparak hassas verilerimizin ifşa olmasına neden oluyoruz.
Bu tarz ağları kullanırken, doğum tarihi, ilişki durumu, ev adresi, bankacılık işlemleri gibi birçok bilgiyi paylaşmak yerine daha genel bilgileri paylaşmak elbette ki kişisel verilerin korunmasında önemli bir adım olacaktır. Eğer paylaşmamız gerekiyorsa bu bilgilere erişimin ilgili ağlar üzerinde kısıtlanarak “yalnızca arkadaşlarım” veya “yalnızca ailem” şeklinde ayarlanması gizliliğinizin korunmasında yardımcı olacak unsurlar arasında gelir. Bu ve benzeri hassas verilerin herkese açık bir şekilde paylaşılması tanımadığınız milyonlarca insana ulaşabileceği gibi siber saldırganların ellerinde büyük bir risk haline gelebileceğini unutmayın.
Şöyle bir örnekle açıklayalım. Elinizde bir tomar para ile sokağın ortasında göstere göstere yürür müydünüz? Elbette ki böyle bir davranış sergilemez, böyle bir davranış sonucunda hırsızların veya kötü niyetli kişilerin hedefi olabileceğimizi aklımızda bulundururuz. Ancak bir tomar para ile evimize çekilmiş bir fotoğrafı herkese açık olarak ve ev adresinizi check-in yaparak paylaşabiliyoruz. Aslında durum aynıdır, risk aynıdır bu işlevi sanal dünyada yaptığımız zaman da kötü niyetli kişilerin hedefi olabileceğinizi de unutmamalısınız.
2- Basit Parolalar Kullanmayın
İnternet dünyasında yapılan en önemli hata basit parolalar kullanmak veya bir parolayı birkaç platformda aynı şekilde kullanmaktır. Bu durum siber saldırganlar için bulunmaz bir fırsat sağlar. Seniseviyorum, 123456, sevgilim, password1 gibi basit parolaların çok çabuk bir şekilde kırılabileceğini düşünmemiz gerekiyor. Bu tarz basit parolalar birkaç saniye içerisinde kırılarak sistemlere veya hesaplarınıza yetkisiz erişim elde edilmesine sebep olacaktır.
“Basit parolalar şifre kırıcı uygulamalar sayesinde birkaç saniye içerisinde kırılabilir!”
Aynı zamanda internette birçok yere üye olduğumuzu ve bu platformların da hacklenebildiğini unutmayın. Birçok kullanıcının yaptığı en önemli hata aynı şifreyi her yerde kullanmaktır. Parolanız ne kadar gelişmiş ve karmaşık olursa olsun, eğer bir parolayı birçok platformda kullanıyorsanız bu platformlardan biri hacklendiğinde parolanızın da elde edilebileceğini hatta birçok web sitesinin parolaları açık text olarak tutulduğunu yaşanan hack vakalarında görmekteyiz. Bu noktada basit parolalar yerine güçlü parolalar kullanmanızı ve parolaların tek kullanımlık olması gerektiğinin altını çizmek istiyoruz.
3- Gizlilik ve Güvenlik Ayarlarınızı Kontrol Edin!
Birçok sosyal ağda olduğu gibi forumlar, haber siteleri veya uygulamalar üzerinde de kişisel verilerimiz yer almaktadır. Bu platformlar üye kaydı sırasında biz kullanıcılar için birçok gizlilik sözleşmesi sundukları gibi bu verilerin doğru bir şekilde ayarlanabilmesi için bazı uygulama ayarlarını bizlere sunmaktadırlar.
Hacker’lar bir sistemi hacklemeden önce ilk olarak o sistemi kullanan kişiler hakkında bilgi toplamaya başlarlar. Hakkınızda ne kadar çok bilgi elde edebilirlerse o kadar başarılı siber saldırılar gerçekleştirebilirler. Doğal olarak bu platformları kullanırken gizlilik sözleşmelerini okumakla beraber gizlilik ve güvenlik ayarlarını açarak üçüncü şahısların bu verilere ulaşmasını veya kullanmasını engelleyebilirsiniz.
4- Bağlantılara Tıklamadan Önce Düşünün
Siber suçlular genel olarak URL kısaltma servislerini kullanarak siber saldırılarını gerçekleştirirler. Bu zararlı bağlantılar URL kısaltma servisleri sayesinde gizlenebilir. Kontrol etmeden tıkladığınız herhangi bir bağlantı sizi sahte bir banka sitesine, sahte bir sosyal ağa veya sahte bir alışveriş sitesine yönlendirebilir. Bu sayede siber saldırganların işleri kolaylaşır ve birçok kişiyi ağlarına düşürebilirler. Dikkatsiz tıklamalar sonucunda kişisel verilerinize erişim elde edilebileceği gibi zararlı bir yazılım da bilgisayarınıza yüklenerek siber saldırganların kontrolüne geçebilir.
Bu noktada özellikle de URL kısaltma servisleri ile karşımıza gelen tüm bağlantıları kontrol etmemiz gereklidir. Bilmediğiniz veya tanımadığınız kişilerden gelen bağlantıları tıklamamak, bir bağlantıyı tıklamadan öne tarayıcı durum kısmında adresini kontrol etmek, gerekirse de gizli sekmede açarak kontrollü bir şekilde şüpheli bağlantıları incelemek internet güvenliği sağlamakta en önemli etkenlerden biridir.
5- Halka Açık Wi-Fi Alanlarına Dikkat Edin
Halka açık birçok Wi-Fi noktası siber saldırganlar için kolaylıkla elde edilen bilgiler manasına gelir. Havaalanları, kafeler, hastaneler ve benzeri birçok yerde Wifi kullanmaktayız. Ancak siber saldırganların da bu ağları kullanabileceğini ve onlarla aynı ağda olmanın büyük riskler taşıdığını unutmayın.
Bir siber saldırgan halka açık bir Wi-Fi alanında bulunan tüm kullanıcıların parolalarını birkaç saniyede elde edebileceği gibi sizi sahte web sayfalarına fark ettirmeden yönlendirerek kişisel bilgilerinizi, parolalarınızı, kredi kartı bilgileri gibi birçok bilgiyi elde edebilirler.
Bu tarz alanlarda kişisel verilerinizi paylaşmanın ve kurum ağlarına bağlanmanın riskli olduğunu unutmamanız gerekiyor. Eğer bağlanmanız gerekiyorsa VPN ve Proxy gibi kriptolu iletişim uygulamalarını kullanarak bağlantınızı şifreleyebilir ve siber saldırganlara karşı önlem alabilirsiniz.
6- İşletim Sistemlerinizi Güncel Tutun
İşletim sistemleri kullanmış olduğunuz cihazların yönetimini ve işlerliğini sağlamaktadır. İşletim sistemlerinin (Windows, Linux, MacOS) güncellemeleri ise, tespit edilen hatalar ya da ortaya çıkabilecek güvenlik zafiyetlerine karşı sisteminizi güvenli ve stabil durumda tutmak için yayınlanır. Mobil, dizüstü veya masaüstü bilgisayarlarınızda bu güncellemeleri yapmalı ve güvenliğiniz için sistemlerinizi güncel tutmak zorundasınız. Aksi takdirde işletim sistemlerinde tespit edilen zafiyetler sebebi ile saldırganlara bir arka kapı açılabilir ve güncelleme yapmadığınız için her an bir siber saldırıya maruz kalabileceğinizi unutmayın.
7- E-postalara Dikkat Edin
E-postalar günümüz internet dünyasının en önemli iletişim araçlarından biri haline gelmiştir. Hem kurum tarafında hem de kişisel kullanımda e-postalar siber saldırganların sisteme erişmelerinde önemli rol oynamaktadır.
Sahte e-postalar veya sahte bağlantıların açılması kurbanların birkaç saniye içerisinde siber saldırıya maruz kalmalarına neden olabilir. Bu noktada tanımadığınız kişilerden gelen e-postaları açarken dikkatli olmanızı, kısaltılmış URL olarak gönderilen bağlantılara tıklamamanızı ve kimliği belirsiz kişilerden gelen e-postalardaki tehdit, heyecan veyahut şantaj içeren metinlere dikkat etmeniz gerekiyor. Siber saldırganlar sistemlere erişmek için sahte e-postalar içerisinde zararlı bağlantılar gönderebildiği gibi virüslü dosyalar veya makro içeren zararlı dokümanlar da iletebilir.
Gelen e-postalarda zararlı yazımların kurulmasına imkan tanıyan .EXE, .Jar veya benzeri çalıştırılabilir biçimdeki dosya uzantılı eklerini açmamanız, sahte bağlantılara tıklamamanız internet güvenliğindeki en önemli güvenlik önlemlerinden biridir.
8- Crack’li veya Yayımcısı Bilinmeyen Uygulamaları İndirmeyin
İnternet dünyasında birçok uygulama olduğu gibi birçok yazılımda ücretsiz olarak kişilere sunulmaktadır. Özellikle de ücretsiz adı altında Crack’lenmiş yazılımlar büyük bir risk taşımaktadır. Kendi ellerinizle sisteminize kurduğunuz bu crack’li yazılımlar bilgisayarınızın kontrolünü siber saldırganların eline verebilir. Aynı durum mobil uygulamalar için de geçerlidir. Yayıncısı bilinmeyen, ücretsiz adı altında sunulan uygulamaların büyük bir çoğunluğu siber saldırganların sistemlere erişmesi için eklenen zararlı kodlarla donatılmıştır. Bu kodlar sisteminize yüklenen uygulamalarla sistemlerde arka kapı açabilir veya sisteminizdeki verilerin zarar görmesine sebep olabilir.
Bir mobil cihaz bu tarz uygulamalarla ele geçirildiği takdirde SMS geçmişiniz, konum bilginiz, parolalarınız ve daha birçok veri tehlike altına girerek cihazın kontrolünü kaybedebilirsiniz.
9- Mutlaka bir Firewall Cihazı ya da Antivirüs Yazılımı Kullanın
Firewall cihazları veya Antivirüs yazılımları bilgisayarlarınızdaki verilerin güvenliğini sağlayan önemli savunma adımlarından biridir. Güncel bir antivirüs gelişmiş birçok tehdidi yakalayabilecek kapasiteye sahiptir. Aynı zamanda bu tip ürünler internet trafiğinizi izleyerek zararlı uygulamalarla beraber ağ ortamından gelebilecek saldırılara karşı cihazlarınıza koruma sağlamaktadır. İşletmeniz için olmazsa olmazlardan biri olan firewall cihazlarıyla birlikte antivirüs kullanımını da ihmal etmeyin.
Günümüz dünyasında antivirüs uygulamaları mobil cihazlar için de üretilmektedir. Mobil cihazlarımız üzerinden çevrimiçi uygulamaları daha fazla kullanmaya başladık. Doğal olarak mobil dünyada da bizi tehdit eden birçok risk faktörü karşımıza çıkıyor. Desktop bilgisayarınızı firewall’lar ve antivirüs yazılımları ile koruduğunuz gibi mobil ve dizüstü cihazlarınıza güncel antivürüs uygulamaları kurarak siber saldırılara karşı güvenliğinizi sağlamanız gerekmektedir.
10- Firewall Yazılımları ile İnternet Trafiğinizi Denetleyin ve Kurumsal Güvenlik Seviyenizi Yükseltin
Firewall cihazları veya yazılımları internet trafiğinizi denetlemek için üretilmiş önemli güvenlik katmanlarından biridir. Birçok kurum ağını siber saldırılara karşı korumak, zararlı sitelerin girişlerini engellemek ve VPN gibi kurumunuza özel kriptolu iletişim metotlarını desteklemektedir. Kişisel kullanımda da kurum ağının güvenliğini sağlamada da firewall kullanımı büyük rol oynamaktadır. Firewall uygulamaları bilgisayarınıza veya ağınıza internet ortamından veya diğer ortamlardan gelebilecek saldırılara karşı veri güvenliği sağlayan ve koruyan uygulamalardır.
Berqnet Firewall ailesi tüm trafiğinizi denetleyen UTM ürünleri arasında gelir. İnternet trafiğinizi denetleyebildikleri gibi ek özellikleri sayesinde kurumunuz için birçok güvenlik katmanı sağlamaktadır.
